Thay vì trồng lúa, ngô, khoai, sắn như truyền thống, ông Nguyễn Đại Hải, xã Điền Trung, huyện Bá Thước được Hợp tác xã (HTX) Pù Luông đến tư vấn, hướng dẫn và chuyển đổi diện tích vườn tạp kém hiệu quả sang trồng các loại cây dược liệu như cà gai leo, sài đất, xạ đen, hoàn ngọc, tía tô, ngải cứu… 

Qua trồng thử nghiệm, nhận thấy cây cà gai leo cho năng suất và sản lượng cao, phù hợp với đồng đất, nên ông Hải chuyển toàn bộ diện tích vườn tạp sang trồng loại cây này.

Ban đầu, do chưa có kỹ thuật chăm sóc, nên năng suất và sản lượng chưa cao. Nhưng những vụ tiếp sau đó, gia đình ông được HTX Pù Luông hỗ trợ về giống, phân bón, kỹ thuật chăm sóc…,nên thu nhập từ trồng cà gai leo mang lại cao gấp nhiều lần so với trồng hoa màu trước kia.

Theo ông Hải, cây cà gai leo nếu chăm sóc tốt cho năng suất và thu nhập cao gấp 4,5 lần so với trồng các loại cây hoa màu khác. Theo tính toán 1 sào (khoảng 360 m2) cà gai leo sau khi thu hoạch phơi khô cho thu nhập từ 18 - 20 triệu đồng. Tính thu nhập bình quân hàng năm từ cây dược liệu, gia đình ông đang thu về từ 500 - 600 triệu đồng, tạo việc làm thường xuyên cho 4 lao động tại địa phương.

Ông Nguyễn Ngọc Thân, Giám đốc HTX Pù Luông cho biết, hiện đơn vị đang trồng ở huyện Bá Thước 5 ha dược liệu; trong đó có cây chè đắng, xạ đen, cà gai, hoạt ngọc, ngải cứu và một số loại cây khác. 

"Nếu so sánh hiệu quả kinh tế, trồng cây dược liệu cho thu nhập cao gấp 3 - 4 lần so với trồng lúa và cây hoa màu khác. Theo đó, một sào lúa, ngô cho thu nhập từ 2 - 3 triệu đồng, thì cùng diện tích đó trồng dược liệu cho thu nhập từ 5 - 6 triệu đồng, do vậy xã viên rất phấn khởi", ông Thân cho hay.

Theo ông Nguyễn Ngọc Thân, hiện trên địa bàn huyện Bá Thước có 20 thành viên tham gia trồng cây dược liệu, đơn vị đã liên kết lâu dài với doanh nghiệp chuyên thu mua dược liệu thô, với sản lượng 50 tấn/năm. Nguồn cung hiện vẫn chưa đủ, do vậy, năm 2023 HTX mở rộng vùng trồng ra nhiều địa phương khác với khoảng 80 thành viên sẽ tham gia trồng cây dược liệu.

"Tuy nhiên, hiện nay nguồn lực của đơn vị còn nhiều hạn chế nên mong muốn thời gian tới, các cấp chính quyền ưu tiên sớm triển khai những chính sách hỗ trợ HTX và người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, chuyển giao công nghệ, giống, phân bón… để tạo điều kiện giúp người dân xoá đói giảm nghèo… ", ông Thân đề xuất.

Theo báo cáo của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bá Thước, năm 2022, toàn huyện có khoảng 14 hộ tham gia trồng cây dược liệu, với diện tích khoảng 5,5 ha. Tuy nhiên, nhận thấy, giá trị kinh tế từ những loại cây dược liệu cao hơn nhiều so với các loại cây trồng truyền thống của địa phương, HTX Pù Luông đã đứng ra hỗ trợ kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm cho bà con. 

Theo đó, diện tích trồng cây dược liệu được mở rộng ra nhiều địa phương. Dự kiến, năm 2023, HTX sẽ phát triển khoảng 63 ha ở 8 xã, với hàng trăm hộ tham gia trồng; trong đó, quý I/2023 đã trồng được 16 ha ở 2 xã Thiết Ống và Lũng Cao.

Để nhân rộng và phát triển cây dược liệu, huyện Quan Sơn đã quy hoạch vùng trồng dược liệu tập trung chất lượng cao tại khu Vũng Cộp, thuộc bản Chanh, xã Sơn Thủy, quy mô 250 ha. Đồng thời, mời doanh nghiệp tư nhân sản xuất thuốc y học cổ truyền Bà Giằng Thanh Hóa vào đầu tư, liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho nông dân.

Ông Trương Trọng Tuấn, Phó Chủ tịch UBND huyện Quan Sơn cho biết. Khu Vũng Cộp có khí hậu ôn hòa, mát mẻ, nhiệt độ dao động từ 18 - 25 độ C, độ cao khoảng 1.200 m so với mặt nước biển, đất đai phù hợp nên cây dược liệu trồng nơi đây cho năng suất cao, chất lượng tốt, mang lại giá trị kinh tế cao.

Sau gần 5 năm, người dân xã Sơn Thủy đã phát triển được hàng trăm ha cây dược liệu. Trong đó, một số loại dược liệu mang lại giá trị kinh tế cao như: Mã tiền, hà thủ ô đạt 400 triệu đồng/ha; thổ phục linh đạt 200 triệu đồng/ha...

Hiện nay, nhu cầu của thị trường về sử dụng các sản phẩm dược liệu ngày càng cao, do vậy nhiều doanh nghiệp, HTX đã tham gia liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cây dược liệu như: Công ty Cổ phần Đông Nam dược miền Trung đang đầu tư liên kết, hỗ trợ chi phí sản xuất và bao tiêu sản phẩm, với hơn 40 ha cây dược liệu cho người dân huyện Lang Chánh; HTX dịch vụ nông lâm nghiệp Bình Sơn thu mua cà gai leo để sản xuất trà cà gai leo túi lọc; Công ty Cổ phần Dược liệu Triệu Sơn và HTX Sản xuất nông nghiệp Vianaco thu mua sâm báo cho người dân các huyện Vĩnh Lộc, Thạch Thành, Triệu Sơn…

Có thể thấy, với tiềm năng lợi thế về đất đai, khí hậu và chủ trương phát triển cây dược liệu ở Thanh Hóa, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tăng giá trị sản xuất nông nghiệp tại các huyện miền núi. Qua đó, thay đổi thói quen canh tác nhỏ lẻ, tự phát, đặc biệt là tư duy trong sản xuất của người nông dân ở vùng miền núi, từ việc chuyển đổi cây trồng có giá trị thấp sang trồng loại cây giá trị theo mô hình công nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế cao ...