Từ niềm tin tâm linh

Theo quan niệm dân gian của người dân Việt Nam cứ vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, tất thảy mọi gia đình đều chuẩn bị mâm cỗ thịnh soạn để tiễn ông Công, ông Táo lên chầu trời, báo cáo tình hình gia đình trong năm qua với Ngọc Hoàng. Để thực hiện nghi thức thiêng liêng ấy thì cá chép, “phương tiện” di chuyển của các vị thần bếp là một lễ vật vô cùng quan trọng và không thể thiếu.

Nói về nguồn gốc của giống cá này, ông Bùi Đình Chữ - Trưởng làng nghề cá chép đỏ Thủy Trầm chia sẻ: “Từ những năm 60 của thế kỷ XX, Thủy Trầm đã có nghề ương, nuôi cá giống từ cá bột, vớt ở sông Hồng vào mùa lũ. Khi chúng lớn lên bà con Thủy Trầm thấy lẫn loài cá lạ, tuy thuộc giống cá chép nhưng toàn thân có màu đỏ cực kỳ bắt mắt. Họ chọn những con cá này nuôi thành cá bố mẹ để nhân giống làm cảnh, dành tặng bạn quý và nuôi để phóng sinh.

Dần dà con cá “linh” của làng được nhiều người biết đến, trở thành sản phẩm đặc hữu, là phương tiện không thể thiếu để các Táo về trời trong ngày lễ cuối năm. Lúc đầu chỉ có một vài hộ làm thử, rồi hàng chục, hàng trăm gia đình cùng làm. Từ đây, nghề nuôi cá chép đỏ Thủy Trầm "lên ngôi" cùng với sự phát triển nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng, sinh vật cảnh của không chỉ người dân địa phương mà còn ở rất nhiều tỉnh, thành phía Bắc”.

Để có được những lứa cá đẹp nhất phục vụ nhu cầu thị trường trong dịp Tết ông Công ông Táo, ngay từ tháng 6 người Thủy Trầm phải tiến hành vệ sinh ao và chuẩn bị con giống. Do là loài phàm ăn nên cá chép đỏ rất dễ nuôi, người dân hoàn toàn có thể tận dụng các nguồn thức ăn sẵn có trong tự nhiên như bèo hoa dâu, các loại rau củ quả, kết hợp cùng cám công nghiệp. Người Thủy Trầm kể, sợ cá lớn nhanh nên mỗi ngày chỉ dám cho ăn một bữa, cứ thấy bóng người trên bờ là cả đàn lại thi nhau kéo tới, nhảy rào rào lên mặt nước. Một ao nuôi nhỏ chừng 50m2 cũng phải có tới gần một vạn con.

Suốt một tuần lễ trước ngày cúng ông Công ông Táo, Thủy Trầm bỗng chốc trở thành một khu chợ lớn, đông vui, tấp nập, nhộn nhịp người xe qua lại. Người mua cá phần lớn là thương lái đến từ các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Nam Định, Thái Bình... và nhiều nhất là Hà Nội. Những chợ cá này được họp từ con dốc dẫn ra Quốc lộ 32C, trải dài vào tận hai bên đường làng và trên những bờ đê bao của mỗi ao nuôi. Đâu đâu cũng thấy một màu đỏ rực của cá, màu xanh ngọc của nước cùng tiếng cười nói rộn rã của người dân khua lưới, quăng chài.

Đến nghề có thu nhập cao

Gắn bó với nghề nuôi cá chép đỏ đã hơn 30 năm, ông Lê Văn Niệm, người dân sinh sống tại Khu 3 thôn Thủy Trầm hồ hởi: “Muốn giàu nuôi cá, muốn khá nuôi heo...”. Quả thực nhìn những ngôi biệt thự khang trang, những con đường bê tông trải dài tít tắp của làng Thủy Trầm mới thấy được niềm tin và hiệu quả của người dân đối với nghề nuôi cá.

Theo thống kê của UBND xã Tuy Lộc, thôn Thủy Trầm có 370 hộ thì có tới 353 hộ nuôi cá chép đỏ với tổng diện tích ao hồ hơn 30ha, tạo việc làm cho hơn 1200 lao động với mức thu nhập cao. Liên tục từ năm 2016 tới nay, doanh thu từ cá chép đỏ liên tục đạt trên 70 tỷ đồng. Thu nhập bình quân của các hộ trong làng là 25 triệu đồng/người/năm. Ước tính trong mùa Tết năm nay, Thủy Trầm sẽ cung ứng ra thị trường khoảng 40 tấn cá chép đỏ. Những năm gần đây làng nghề đã được đầu tư kiên cố hóa đường sá, kênh mương, hồ ao; Các tiến bộ kỹ thuật đã được ứng dụng vào ương nuôi, chọn lọc, vận chuyển nhằm tăng thêm hiệu quả sản xuất cho người dân.

Tuy nhiên, muốn cá thật khỏe để có thể tỏa đi khắp các tỉnh thành, thì từ 15 Âm lịch các hộ nuôi đã phải đánh bắt, đưa cá vào trong những bể nước nhỏ và “đành” phải cho cá nhịn ăn. Có như thế thì hệ tiêu hóa của cá mới đảm bảo để có thể vượt chặng đường hàng trăm km đến với mỗi gia đình. Điều này đã được đúc rút từ kinh nghiệm nuôi cá hàng chục năm của người dân nơi đây, không phải địa phương nào cũng hiểu và áp dụng. Thế nên cá chép đỏ Thủy Trầm luôn nức tiếng gần xa bởi vẻ đẹp và khả năng sinh tồn mạnh mẽ, được các thương lái ưa chuộng.

Bước vào vụ cá Tết Nhâm Thìn, nhiều người dân địa phương vui mừng chia sẻ, một kg cá chép đỏ tại ao hiện đang có giá từ 120.000 đồng/kg. So với mùa Tết năm ngoái thì giá cá chép đỏ năm nay đã tăng gần gấp đôi khiến người nuôi được mùa, vô cùng phấn khởi, tạo đà cho nghề nuôi cá chép đỏ nơi đây tiếp tục phát triển và đóng góp một phần không nhỏ vào việc giữ gìn những nét đẹp văn hóa của người dân Việt Nam.