Trợ giúp pháp lý (TGPL) là chính sách nhân văn, hỗ trợ miễn phí cho các đối tượng yếu thế nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Hoạt động TGPL cũng là một cách truyền tải kiến thức pháp luật đến với người dân, từ đó, nhận thức, hiểu biết, ý thức chấp hành pháp luật của người dân được nâng lên.

Trao cơ hội cơ hội sửa sai cho người lầm lỗi

Trên địa bàn huyện Mường Tè (cũ), tệ nạn ma túy vẫn là một thực trạng nhức nhối, không ít người đã rơi vào vòng lao lý do thiếu hiểu biết pháp luật. Được TGPL, nhiều bị cáo đã được xét xử “đúng người, đúng tội’, đồng thời cũng nhận thức được hành vi phạm tội của mình.

Ngày 5/1/2024, TAND huyện Mường Tè đã đưa vụ án “Tàng trữ trái phép chất ma túy” ra xét xử sơ thẩm. Bị cáo là Ly Xú B., sinh năm 2005, dân tộc La Hủ, trú tại bản Đ., xã Bum Tở, huyện Mường Tè. Mức án cao nhất mà B. đối diện là 02 năm tù.

Tại phiên tòa, trợ giúp viên pháp lý đến từ Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu nhất trí với nội dung, quyết định truy tố; không có ý kiến tranh luận về tội danh, điều luật, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ cũng như xử lý vật chứng, các biện pháp tư pháp mà Kiểm sát viên đã đề nghị.

Tuy nhiên, người bào chữa đề nghị HĐXX xem xét hoàn cảnh B. đang mang thai; chưa có tiền án, tiền sự, nhận thức pháp luật của bị cáo; đồng thời không áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền đối với bị cáo, miễn án phí hình sự sơ thẩm, do bị cáo là hộ nghèo, sinh sống tại địa bàn kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Những lập luận, kiến nghị của người bào chữa đã được Hội đồng xét xử chấp nhận. Tuy nhiên, do bị cáo là người nghiện chất ma túy, hành vi nghiêm trọng nên HĐXX tuyên phạt bị cáo 1 năm 06 tháng tù.

Đây là một trong 57 phiên tòa hình sự có sự tham gia của trợ giúp viên pháp lý thuộc Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu từ năm 2024 đến nay. Với 63 người được hỗ trợ trong các vụ án hình sự, hoạt động TGPL đã góp phần mở rộng khả năng tiếp cận công lý cho người dân ở vùng sâu, vùng xa.

Theo bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu, trường hợp thuộc diện được TGPL trên địa bàn tỉnh phần lớn là người DTTS, người nghèo. Thời gian qua, đơn vị đã tích cực tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng cho người được TGPL, góp phần giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết vụ án.

“Từ khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Trung tâm đã chủ động tham mưu, gửi văn bản đến các xã, phường đề nghị bố trí đầu mối phối hợp, cung cấp thông tin về người thuộc diện được TGPL để kịp thời tiếp cận, hỗ trợ các trường hợp đủ điều kiện và có nhu cầu”, bà Nga cho biết.

“Cõng” pháp luật đến thôn bản

Những hoạt động của Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu là cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước ta về bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi người dân nói chung và đồng bào DTTS nói riêng trong tiếp cận pháp luật. Việc tăng cường TGPL mang ý nghĩa chiến lược trong việc củng cố khối đại đoàn kết dân tộc và ổn định xã hội.

Tuy nhiên, theo Giám đốc Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu, không phải ai cũng biết đến chính sách TGPL, nhất là đồng bào vùng sâu, vùng xa. Không ít người vì thiếu hiểu biết pháp luật đã vướng mắc vào kiện tụng, tranh chấp, lao vào tệ nạn ma túy, trộm cắp, thậm chí bị xử lý hình sự mà không biết tìm sự hỗ trợ, bảo vệ.

“Trước thực tế đó, đơn vị đã phối hợp với các địa phương tổ chức nhiều đợt truyền thông, tư vấn pháp luật lưu động, phổ biến chính sách TGPL về tận thôn bản, để người dân hiểu”, bà Nga cho biết.

Gần đây nhất, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu phối hợp với UBND xã Bản Bo tổ chức đợt tư vấn pháp luật cho nhân dân bản Nà Tăm. Các trợ giúp viên pháp lý đã truyền đạt, giải thích những nội dung cơ bản về chính sách TGPL để áp dụng trong thực tiễn cuộc sống.

Theo ông Lò Văn Xeng, Bí thư chi bộ bản Nà Tăm, trước đây, bà con trong khi gặp rắc rối pháp lý thường lúng túng, không biết tìm đến ai để giúp đỡ. Sau buổi tư vấn, mọi người đã hiểu quyền lợi của mình.

“Bây giờ người dân biết, đồng bào DTTS ở địa bàn đặc biệt khó khăn được cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí, bằng hình thức tư vấn pháp luật, hỗ trợ giải quyết thủ tục tố tụng trong các lĩnh vực dân sự, đất đai, hôn nhân và gia đình”, ông Xeng chia sẻ.

Theo bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu, qua những buổi truyền thông pháp luật, trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật thường xuyên, đồng bào DTTS ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh đã dần hiểu, pháp luật không phải là điều gì xa xôi, mà là công cụ bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Từ việc tiếp cận trợ giúp pháp lý, người dân đã thay đổi suy nghĩ, không trông chờ, ỷ lại mà chủ động hơn trong bảo vệ quyền lợi của bản thân và cộng đồng. Họ nhận ra rằng, muốn thoát nghèo bền vững, không chỉ cần cây trồng, con giống, mà còn cần tri thức pháp luật làm nền tảng.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động TGPL, bà Nga cho rằng, thời gian tới cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, bảo đảm nguồn kinh phí ổn định, phù hợp với yêu cầu của hoạt động TGPL trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; xây dựng và tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng nghiệp vụ định kỳ cho đội ngũ trợ giúp viên pháp lý.

“Bên cạnh đó cũng cần thiết có chính sách đãi ngộ hợp lý cho những người làm công tác TGPL, đồng thời xem xét áp dụng chế độ phụ cấp đặc thù đối với trợ giúp viên pháp lý công tác tại các địa bàn khó khăn”, bà Nga kiến nghị.