Mỗi điệu múa là một sắc thái

Múa Khmer được chia thành hai loại hình rõ nét: Múa cung đình và múa dân gian. Theo Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Mô Ly, Trưởng Đoàn nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu cho biết: Nghệ thuật múa cung đình nổi bật với điệu múa Apsara, tiên giáng trần, dâng hoa… sử dụng tiết tấu chậm rãi, cử chỉ, điệu bộ mềm mại và khoan thai…Từ ngón tay cho đến gót chân đều có “tiếng nói” riêng, động tác sử dụng phải thật uyển chuyển. Trang phục sử dụng lấp lánh, mũ đội phải cao thể hiện sự uy nghi, sang trọng. Ngoài ra, việc sắp xếp đội hình và di chuyển khi múa sao cho đan xen, nhịp nhàng… cũng là điều làm nên thành công cho điệu múa cung đình. “Trước đây, múa cung đình chỉ phục vụ vua chúa, nhưng nay đã được phổ biến rộng rãi đến người dân thông qua việc đưa lên sân khấu, sử dụng nhiều trong các lễ hội của đồng bào Khmer” – anh Mô Ly nói.

Đối với người Khmer, nghệ thuật múa là sản phẩm văn hóa tinh thần độc đáo vừa mang tính thiêng liêng, vừa là nhu cầu tinh thần sau những giờ lao động mệt nhọc. Nghệ thuật múa ra đời từ rất sớm và có nhiều hình thái. Nếu như múa cung đình mang tính trang trọng, cổ kính bao nhiêu thì múa dân gian lại thoải mái, lạc quan và hóm hỉnh bấy nhiêu. Điệu múa dân gian được nhiều người biết đến là Răm Vông (múa Lâm Thôn). Tham gia điệu múa này, từng đôi trai gái vừa múa vừa đi vòng tròn, vừa quay lại nhìn nhau thật tình tứ, thể hiện sự quấn quýt. Các động tác của nữ khi múa lượn 2 cánh tay đưa ra trước ngực, còn nam thì lượn cánh tay rộng ra như để che chở cho người bạn múa của mình.

Những điệu múa mang tính nghệ thuật cao hơn phải kể đến loại hình kịch múa Rô băm với động tác vũ đạo khá đẹp mắt. Múa Rô băm sử dụng động tác tay, chân và đạo cụ để thay thế cho lời nói nhằm diễn tả tâm trạng nhân vật một cách rõ nét. Do phần lớn cốt truyện của kịch múa mang đậm tính truyền thuyết, thần thoại nên múa càng có điều kiện phát huy ở loại hình sân khấu này. Cái hay của điệu múa này nằm ở chỗ làm người xem hiểu được nội dung, ý nghĩa của câu chuyện thông qua diễn xuất tài tình của các diễn viên.

Ngoài ra có thể kể đến điệu múa Lăm Leo, múa Saravan, Chây dăm... là những điệu múa phổ biến, vì có tiết tấu nhanh, vui nhộn nên được người dân biểu diễn trong các buổi sinh hoạt cộng đồng, lễ hội, liên hoan hay bất kỳ nơi đâu chỉ cần có tiếng kèn, trống nổi lên là ta sẽ thấy ngay những điệu múa này…Trong nghệ thuật múa dân gian của người Khmer còn có các điệu múa khác như: Múa xúc tép sử dụng dụng cụ là chiếc xà niêng (chniêng), múa gáo dừa (khôs trolôt), múa gặt lúa (casêko), múa Yak (múa Chằn), múa mở rào trong nghi lễ cưới...

Trường tồn với thời gian

Hiện nay, múa Khmer đã phát triển mạnh mẽ cả về thể loại lẫn chất lượng. Và nghệ thuật múa hiển nhiên không dừng ở những hoạt cảnh, cốt truyện ngắn, mà đã được các biên đạo múa người Khmer nâng lên thành những cốt truyện dài. Tuy nhiên, đứng trước việc giữ gìn và phát huy nghệ thuật múa Khmer vẫn còn gặp phải nhiều khó khăn, thử thách. Nghệ sĩ ưu tú, nhạc sĩ Sơn Lương cho biết: “Đối với các loại hình nghệ thuật Khmer nói chung, múa nói riêng vẫn chưa được đầu tư và quan tâm đúng mức. Bởi hiện nay, vấn đề kinh phí hoạt động và sự xuống cấp của trang thiết bị là vấn đề nan giải. Mặt khác, không gian của nghệ thuật múa Khmer còn “bó hẹp” ở các chùa chiền, phum sóc, chứ chưa được phổ biến rộng rãi nên chưa thể đáp ứng tốt nhu cầu thưởng thức của người dân cũng như phát huy hết tiềm năng của nghệ thuật múa”.

Trước mắt, để tránh mai một, các ngành chức năng cần phải xây dựng kế hoạch phát triển đồng bộ giữa các loại hình nghệ thuật để nghệ thuật múa Khmer có cơ hội kết hợp, phát huy hết khả năng phục vụ đời sống tinh thần của người dân. Đồng thời, cần xây dựng đội ngũ diễn viên múa ở cơ sở để phục vụ một cách nhanh chóng, kịp thời nhu cầu thưởng thức của người dân; giúp người dân sau thời gian lao động, sản xuất có điều kiện tham gia biểu diễn, sáng tạo nghệ thuật và thừa hưởng thành quả, giá trị nghệ thuật do chính họ tạo ra…

Đặc biệt, cần phổ biến, truyền dạy, thổi vào lòng các thế hệ kế thừa niềm đam mê nghệ thuật theo đúng bản sắc văn hóa của dân tộc mình, để các điệu múa dân tộc Khmer trở thành sản phẩm du lịch độc đáo giới thiệu với du khách trong và ngoài nước. Đây là niềm tự hào của bà con Khmer Nam bộ, chúng ta hãy trân trọng giữ gìn và phát huy hơn nữa những di sản văn hóa mà cha ông ta đã để lại.