PV: Từ thực tế cho thấy, tình trạng TH&HNCHT ở vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Bình Định tuy có giảm, nhưng vẫn còn diễn ra âm ỉ. Theo ông, đâu là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên?

Ông Đinh Văn Lung: Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến TH&HNCHT. Chẳng hạn như, việc kết hôn trong đồng bào các DTTS vẫn dựa chủ yếu vào phong tục, tập quán cũ, phụ thuộc vào sự đồng ý của cha, mẹ và những người đứng đầu trong dòng họ; tâm lý của đồng bào DTTS muốn con cái trong gia đình yên bề gia thất sớm, có người nối dõi và có thêm lao động để giảm bớt khó khăn trong cuộc sống khi bố mẹ về già; nhận thức và ý thức chấp hành Luật Hôn nhân và Gia đình của một bộ phận Nhân dân còn hạn chế. 

Bên cạnh đó, nguyên nhân chính là do các em được ăn, ở, học chung trường nội trú, bán trú; sự quản lý, giám sát của nhà trường cũng như gia đình không chặt, các em tự do sử dụng điện thoại, kết nối với nhau qua mạng xã hội, dễ nảy sinh tình cảm khác giới. Ở lứa tuổi dậy thì, thanh - thiếu niên có nhiều biến đổi về tâm sinh lý, đã góp phần làm gia tăng tỷ lệ mang thai sớm. Trong bối cảnh đó, tảo hôn được xem là giải pháp xử lý hậu quả mang thai ngoài ý muốn nhằm “bảo vệ danh dự” của người con gái và gia đình khỏi kỳ thị và chê bai của xã hội.

Ngoài những nguyên nhân trên, thì còn có một phần trách nhiệm của địa phương. Đó là, việc xử lý chưa thực sự nghiêm minh đối với những trường hợp vi phạm, nên nhiều gia đình vẫn cho các con về ở với nhau khi chưa đủ tuổi kết hôn.

Vì vậy, muốn thay đổi nhận thức của đồng bào là cả một quá trình “mưa dầm thấm lâu”. Nhà nước cũng cần xây dựng các chế tài đủ mạnh, để răn đe các trường hợp vi phạm, nêu gương cho cộng đồng. Bởi trên thực tế, vì nhiều lý do, chính quyền sở tại vẫn còn phớt lờ, hoặc dễ dãi với người vi phạm, thậm chí có trường hợp “bao che” vì có họ hàng, bà con... tạo ra tâm lý “nhờn luật” trong một bộ phận người dân.

Tại Bình Định, nhờ sự vào cuộc quyết liệt của các sở, ngành, địa phương, tình trạng TH&HNCHT được kéo giảm rõ rệt. Báo cáo của UBND các huyện cho thấy: Huyện Vĩnh Thạnh có 12 trường hợp, so với năm 2022 là 17 trường hợp, giảm 5 trường hợp; huyện Vân Canh 16 trường hợp, so với năm 2022 là 19 trường hợp, giảm 3 trường hợp; huyện Hoài Ân có 3 trường hợp, so với năm 2022 là 1 trường hợp, tăng 2 trường hợp; huyện An Lão, Tây Sơn và Phù Cát không xảy ra tảo hôn. Năm 2023, trên địa bàn tỉnh không xảy ra tình trạng HNCHT.

PV:  Xin ông cho biết những giải pháp cụ thể mà tỉnh Bình Định đã triển khai trong thời gian qua, để giảm thiểu TH&HNCHT?

Ông Đinh Văn Lung: Câu chuyện thay đổi nhận thức của bà con về TH&HNCHT là cả một quá trình “mưa dầm thấm lâu”. Để hạn chế, tiến tới chấm dứt tình trạng TH&HNCHT, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định yêu cầu các sở, ngành và UBND các huyện liên quan tiếp tục tăng cường các biện pháp, giải pháp.

Ban Dân tộc tỉnh Bình Định đã ban hành Quyết định số 23/QĐ-BDT ngày 22/02/2024 về việc ban hành Kế hoạch thực hiện Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9: Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Bình Định năm 2024. 

Cùng với đó, Ban cũng đã ban hành kế hoạch, kinh phí và đẩy mạnh triển khai dự án; phối hợp với các sở, ngành, địa phương xây dựng Kế hoạch chi tiết tổ chức các hội thi tìm hiểu về pháp luật, về hôn nhân, về TH&HNCHT dưới hình thức Rung Chuông Vàng tại các trường học; tổ chức hội nghị phổ biến thông tin, tuyên truyền; lồng ghép chiếu phim phóng sự về TH&HNCHT và ký bản cam kết “Nói không với TH&HNCHT” trong gia đình.

Ngoài ra, Ban xây dựng Pano tuyên truyền tại các thôn, làng có đồng DTTS sinh sống. Bên cạnh đó, tổ chức tuyên truyền ở các trường bán trú, thành lập mới Câu lạc bộ (CLB) “Thanh niên nói không với TH&HNCHT” tại trường; phát Sổ tay hỏi đáp pháp luật; tổ chức thi Rung Chuông Vàng trong trường học; tổ chức Hội nghị tập huấn bồi dưỡng kỹ năng truyền thông, vận động tư vấn cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền pháp luật về TH&HNCHT trong vùng đồng bào DTTS tại các xã thuộc huyện An Lão, Vân Canh, Vĩnh Thạnh.

Đối với các địa phương có người DTTS sinh sống như huyện Vĩnh Thạnh, An Lão, Vân Canh, Tây Sơn, Hoài Ân và Phù Cát chỉ đạo cơ quan, ban, ngành liên quan tổ chức tuyên truyền, quán triệt đến người dân, Người có uy tín trong đồng bào DTTS; chỉ đạo các phòng, đơn vị chức năng kiểm tra các thôn, làng, khu phố đưa nội dung tảo hôn vào hương ước, quy ước để triển khai thực hiện. Ban hành các văn bản chỉ đạo triển khai thực hiện bảo đảm theo quy định; xây dựng kế hoạch và triển khai thực hiện Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9: Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Bình Định giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I (từ 2021 - 2025) và hàng năm trên địa bàn huyện…

PV:  Để công tác phòng chống TH&HNCHT đạt được kết quả như mong đợi, theo ông, cần thay đổi hình thức tuyên truyền như thế nào?

Ông Đinh Văn Lung: Tình trạng TH&HNCHT tuy có giảm, nhưng chưa bền vững. Để tiếp tục ngăn chặn tình trạng này hiệu quả, Ban Dân tộc tỉnh đã chủ động xây dựng Kế hoạch thực hiện Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9: Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Bình Định. Đồng thời, tiếp tục truyền thông về tác hại của TH&HNCHT trong vùng đồng bào DTTS, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.

Ban Dân tộc đã phối hợp với các sở, ngành, địa phương: Phối hợp với Sở Y tế, Sở Tư pháp, Tỉnh đoàn... nghiên cứu, triển khai các hoạt động truyền thông, vận động, tư vấn, can thiệp cũng như kiến thức về hôn nhân, gia đình, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; kỹ năng về chăm sóc sức khoẻ sinh sản, dân số - kế hoạch hóa gia đình, phát triển thể chất nhằm thay đổi hành vi, tăng cường khả năng tiếp cận thông tin và huy động sự tham gia của cộng đồng thực hiện ngăn ngừa, giảm thiểu tảo hôn trong vùng DTTS. 

Thường xuyên tổ chức diễn đàn, Hội nghị chuyên đề “Can thiệp làm giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT” và Hội thi tìm hiểu kiến thức pháp luật về hôn nhân và gia đình cho học sinh các cấp (hình thức Rung Chuông Vàng), đặc biệt là các em học sinh khối lớp 9 bậc THCS và khối PTTH là những đối tượng dễ bỏ học để kết hôn nhất.

Tiếp tục thành lập các CLB hoặc tổ truyền thông, tư vấn ở các lớp học: Ban Giám hiệu nhà trường thực hiện thành lập CLB, trong đó có các tổ truyền thông, tư vấn là giáo viên chủ nhiệm, cán sự lớp, đại diện đoàn thanh niên, thiếu niên… tại các lớp học để tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động của CLB. 

Và CLB cũng là nơi để các thành viên tham gia trao đổi kinh nghiệm trong việc kết nối, xây dựng, nghiên cứu, học tập cũng như để kịp thời chia sẻ hướng giải quyết, các giải pháp cụ thể, được tập trung hơn. Năm 2023, đã hoàn thành ra mắt 3 CLB “Thanh niên nói không với TH&HNCHT” tại các Trường: PTDT Bán trú Canh Liên; PTDT Bán trú TH&THCS Vĩnh Kim và PTDT Bán trú An Lão. Năm 2024, tiếp tục thành lập mới 2 CLB tại Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THCS và THPT An Lão và Trường THCS Bán trú Canh Thuận, Vân Canh).

UBND các huyện cần tăng cường chỉ đạo các đơn vị chức năng kiểm tra các thôn, làng, khu phố chưa đưa nội dung tảo hôn vào hương ước, quy ước và chưa thực hiện cam kết không tảo hôn, tiếp tục đôn đốc triển khai thực hiện. Đồng thời, tổ chức thực hiện có hiệu quả Quyết định số 25/2021/QĐ-UBND ngày 23/6/2021 của UBND tỉnh về Quy định thang điểm, tiêu chuẩn, quy trình xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hoá”, “Thôn văn hóa”, “Làng văn hoá”, “Khu phố văn hóa” trên địa bàn tỉnh.

Ngoài ra, các địa phương khi phát hiện tình trạng TH&HNCHT phải nhanh chóng phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các Hội đoàn thể kịp thời giải thích, vận động, lập biên bản đình chỉ không cho tổ chức kết hôn, sống chung với nhau như vợ chồng; đồng thời, xử phạt hành chính các trường hợp không chấp hành theo quy định pháp luật, hương ước, quy ước khu dân cư và có biện pháp xử lý các địa phương còn để xảy ra tình trạng TH&HNCHT...

Cuối cùng là làm tốt công tác kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn ngừa và xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình; thường xuyên kiểm tra, đánh giá kết quả tổ chức, triển khai thực hiện các hoạt động của Đề án tại địa phương; sự phối hợp của các ngành liên quan trong triển khai thực hiện. Như vậy, để đạt được mục tiêu đề ra, chúng ta phải có sự phối hợp chặt chẽ và vào cuộc của các cấp, các ngành. Tôi tin rằng, nếu chúng ta chung tay làm tốt các nội dung, phương hướng nhiệm vụ đã đặt ra như đã nêu ở trên thì việc hoàn thành các chỉ tiêu của Đề án có thể đạt được trong giai đoạn này.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!