Tiên phong với cây chuối ngoại

Một trong những lão nông tiên phòng với giống chuối Nam Mỹ ở Giai Xuân là ông Trương Văn Chất – Xóm trưởng Đồi Chè. Ông Chất tâm sự: Những hơn 2ha chuối mà. Công việc mỗi ngày từ tưới cây, tỉa lá, thu hoạch, vun xới cây con, chăm sóc cây bị bệnh… cứ thế cuốn tôi. Có lúc tưởng không đủ sức đấy.

Rồi ông Chất vẽ ra trong khoảng không về những năm tháng khai hoang, phục hóa, chuyển đổi cây trồng: Năm 2021, ông cùng bà con đi tham quan mô hình trồng chuối Nam Mỹ ở xã Đồng Văn (Tân Kỳ). Thấy họ còn trồng được chuối trên đồi, trong khi nhà mình đất rộng, đất thấp hơn, thì chắc cũng trồng được. Vậy là mạnh dạn đưa vài chục cây về trồng trước cửa, chăm sóc thấy tốt.

Sau đấy thì sao? – chúng tôi sốt ruột hỏi: Cả gia đình 3 tháng trời liên tục vừa cải tạo lại đất, vừa làm hệ thống tưới với độ dài 300m dẫn từ khe xuống, vừa tiến hành đào hố, liên hệ nhận giống… Công việc mạo hiểm nhất là khi đặt những mầm chuối non nớt (chuối cấy bằng phôi) xuống mảnh đất Giai Xuân, thì cũng lúc mùa hè tới.

Rồi ông Chất kể tiếp: Thời điểm mùa hè, trời nắng bao nhiêu, lòng tôi nóng bấy nhiêu. Tôi nằm ngủ lòng như lửa đốt lo chuối chết héo, sợ bao công sức đi tong. Giống chuối Nam Mỹ là giống chuối nhập khẩu, giá đắt đỏ, 2000 đồng một cây. Những ngày nắng nóng, oi bức, có khi 12 giờ đêm tôi còn bật dậy tưới cho chuối hàng tiếng đồng hồ để cây có sức trụ vào lúc trời nắng. Rồi sáng ra lại tưới thêm đợt nữa.

Rồi thì trời cũng không phụ. 2ha lứa chuối đầu tiên đã cho thu hoạch khả quan. Mỗi lần thu hoạch được 2 tấn, cũng đã thu được 3-4 lần như vậy rồi. Buồng chuối lớn nhất khiến cả bản trầm trồ khi có 16 nải, nặng 55 kg, bán với giá 5.000 đồng/kg, cả buồng chuối thu về 275.000 đồng, cầm tiền chuối mà cả nhà rưng rưng lệ. Mỗi năm, từ 2ha chuối cũng đã cho gia đình ngót 1 tỷ đồng tiền quả.

Gia đình lại bàn nhau mở rộng diện tích, vì làm ăn lớn cần có diện tích lớn mới bõ công đầu tư. Vậy là ông Chất mở rộng thêm 1ha nữa, nhưng quá trình trồng cũng lại gặp dịp hè nắng nóng. “Vừa chăm chuối lứa đầu, vừa chăm “con mọn” lứa 2, nhà chỉ có hai vợ chồng và 2 đứa con trai cứ ngoài vườn cả ngày. Cũng may, trồng lứa 2 bây giờ tôi đã có kinh nghiệm hơn, nhưng năm nay cũng rất nắng, chăm sóc rất vất vả”, ông Chất kể.

Càng nói chuyện với người đàn ông dân tộc Thổ, chúng tôi càng lúc càng ngỡ ngàng. Ông nói về việc trồng chuối chẳng khác gì chuyên gia. “Trước tôi làm đúng theo yêu cầu kỹ thuật của công ty về bón phân, chăm sóc cho chuối. Nhưng dần dần vừa ứng dụng kỹ thuật, vừa nghe ngóng thời tiết, xem xét cách chữa bệnh cho cây bằng thảo dược, tôi mày mò bón thêm vào mỗi gốc chuối 1 bát vôi. Tôi nuôi gà để lấy thêm phân, trộn vôi và phân gà cho xuống hố, tưới đẫm nước rồi khỏa lớp đất mỏng lên, sau đó, đặt gốc chuối xuống. Nhờ vậy, chuối không bị nấm bệnh”, ông Chất cho biết. Ông cũng cho rằng, nếu trồng theo quy trình của công ty có lúc chưa ổn, vì đầu tư đắt đỏ và bón nhiều phân quá làm cho chuối hay nhiễm bệnh.

Chuối già Nam Mỹ có tên khoa học là Cavendish Banana. Cây có nguồn gốc tại Nam Mỹ. Cây đạt chuẩn từ 4 - 6 lá, năng suất đạt từ 30 - 40kg/cây và có thể lên đến 50kg khi thu hoạch. Chiều cao cây trên 3m, mỗi buồng có trên 10 nải, vỏ quả nhẵn mịn, thịt quả rắn, vị ngọt. Thời gian cho quả chỉ sau khoảng 12 tháng trồng. Đây là giống chuối cấy mô có ưu điểm kháng bệnh cao, khả năng sinh trưởng nhanh, không kén đất và có thể trồng trên nhiều nơi khác nhau như vùng đồi núi, đồng bằng, vườn nhà…

“Điểm tựa” của đồng bào Thổ

Từ khi giống chuối ngoại du nhập vào, sản phẩm trở thành hàng hóa xuất khẩu, người dân xã Giai Xuân vui mừng cỡ nào. Thấy hiệu quả của cây chuối từ mô hình của ông Trương Văn Chất, đến nay, nhà bà Cao Thị Hiền ở xóm Nước Xanh trong xã, cũng là một hộ đồng bào Thổ ở xã Giai Xuân đã quyết định học theo ông để trồng loại chuối này với diện tích 1,2ha. Bà Xuân tâm sự: Thời gian đầu, bác Xuân hướng dẫn nhà tôi rất nhiều. Cây chuối nhà tôi đang phát triển tốt và bắt đầu cho quả. Tôi hi vọng đây sẽ là cây đổi đời của gia đình.

Xã Giai Xuân huyện Tân Kỳ (Nghệ An) từng là vùng “đất khó” vì giao thông cách trở, địa bàn xa ngái. Hàng chục năm trước, cũng chính ông Chất đã tiên phong đưa cây mía vào trồng trên đồi để bà con dân bản học theo. 

Ấy là năm 1994, những diện tích ngô kém hiệu quả đã được thay thế bằng cây mía trên đất đồi. Thấy hiệu quả từ cây trồng, bà con trong xóm cũng dần dần chuyển đổi những diện tích trồng màu kém hiệu quả sang trồng mía, mía được nhà máy trên địa bàn thu mua nên bà con có thu nhập. Cũng chính ông Chất, đã vận động bà con chuyển đổi đưa mía đồi xuống ruộng, thâm canh cho hiệu quả lên đến 80 tấn/ha.

Cùng với việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, Xóm trưởng Trương Văn Chất còn vận động bà con đồng bào Thổ ở xóm Đồi Chè xây dựng nông thôn mới để bản làng khang trang, sạch đẹp.

Ông kêu gọi người dân trong xóm hiến hàng ngàn mét vuông đất, tường rào mở đường xây dựng nông thôn mới, đường nội đồng, tích cực chuyển đổi ruộng đất, đảm bảo cho xe tải, xe ô tô đi lại thuận lợi trên đồng, trong xóm. Ông cùng cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể vận động nhân dân xây dựng nhà văn hóa, mua bộ cồng chiêng, khơi dậy phong trào văn hóa, văn nghệ đặc sắc của đồng bào Thổ. Cùng với sự vận động của ông Chất, người dân xóm Đồi Chè đã xóa bỏ những hủ tục lạc hậu, như ăn uống linh đình trong các dịp ma chay, tục thách cưới, để người mất lâu ngày trong nhà, giảm tỷ lệ sinh con thứ 3…

Nói về người Xóm trưởng Trương Văn Chất, ông Vũ Ngọc Sơn, Chủ tịch UBND xã Giai Xuân tự hào: Đó là một trong những Người có uy tín ở xóm Đồi Chè, đã đóng góp rất lớn trong việc lan tỏa các phong trào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội tại địa phương hàng chục năm qua và luôn nhận được sự yêu mến, kính phục của người dân cũng như chính quyền. Ông luôn đi đầu trong làm ăn kinh tế và hướng dẫn Nhân dân, tạo động lực, thay đổi cách nghĩ, cách làm cho người dân.

Được biết, chuối Nam Mỹ đã được huyện Tân Kỳ xây dựng thành sản phẩm OCOP 3 sao và đang có kế hoạch thu hút vốn đầu tư xây dựng nhà máy sơ chế trên địa bàn để xuất khẩu đi các nước. Đó là thông tin đầy hứa hẹn để người dân xã Giai Xuân cũng như một số xã khác như Đồng Văn, Tân Hợp… yên tâm với đầu ra sản phẩm chuối của mình. 

Chẳng thế mà ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch UBND huyện Tân Kỳ đã không ngại ngần mà kể về những dự định của địa phương: Trước mắt Huyện đã có chủ trương tranh thủ nguồn lực từ các Chương trình MTQG để hỗ trợ, đầu tư nhân rộng mô hình trồng chuối già Nam Mỹ trên địa bàn. Năm 2022 đã chỉ đạo nhân rộng thêm 6ha tại 2 xã Giai Xuân và Hương Sơn. Năm 2023 này tiếp tục có chủ trương nhân rộng và đến thời điểm này đã có 5 xã đăng ký trồng gồm xã Tân Hợp, Giai Xuân, Tân Phú, Kỳ Sơn, Tân Hương với tổng diện tích 110ha.