Lối rẽ không trải hoa hồng

Nằm ngay gần trung tâm, song Nậm Mu lại là bản nhức nhối nhất xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo (tỉnh Điện Biên) về tình trạng tảo hôn. Theo nhẩm đếm sơ bộ của bà Lường Thị Nhân, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ bản thì bản có tới 8 cháu dưới 18 tuổi đã sinh con, làm mẹ. Đa phần trong đó là nữ sinh đang học dở chương trình lớp 7, 8. Một số trường hợp thậm chí sắp hoàn thành 12 năm đèn sách.

Minh chứng cho điều này, bà Nhân dẫn chúng tôi đến thăm gia đình em Lò Thị Dung. Ở tuổi 17, thay vì đến trường học tập, vui chơi cùng bạn bè, bây giờ Dung dành toàn thời gian để chăm con nhỏ. Đón chúng tôi là một cô bé với vẻ mặt non nớt, thân hình nhỏ thó, xanh xao, bồng trên tay cậu bé chừng 3 tuổi. Dung bộc bạch: “Đây là con đầu lòng của em. Em sinh cháu khi đang học lớp 8. Cháu bị suy dinh dưỡng, thường xuyên ốm đau và phải nhập viện 2 lần rồi. Bây giờ cháu cũng mới chỉ nói được một số từ đơn thôi. Em sợ con chậm nói nên phải trò chuyện cùng con nhiều hơn chứ chưa có điều kiện đi khám xem thế nào”.

Theo Dung tâm sự, vì mang thai ở tuổi 14 nên sau sinh sức khỏe của em giảm sút nghiêm trọng. Thể trạng yếu nên đa phần em chỉ ở nhà, làm các việc nhẹ nhàng. Em cũng không tự chăm sóc tốt cho con, mỗi lần cháu ốm đau đều phải nhờ bà ngoại giúp.

Cách đó không xa là ngôi nhà lụp xụp của vợ chồng Cà Thị Phúc (SN 1997). Đây là “tổ ấm” được bố mẹ cho vợ chồng Phúc. Ngôi nhà sàn bằng gỗ được vợ chồng Phúc ốp thêm vài tấm ván dưới gầm sàn để tận dụng không gian sinh hoạt. Theo Phúc chia sẻ thì cả hai đều không ai có việc làm ổn định nên vợ chồng phải chạy bữa ăn hàng ngày.

Phúc tâm sự, em lấy chồng khi đang học dở lớp 11. Lập gia đình quá sớm, liên tiếp sinh 2 con nhỏ, lại ở riêng nên em cảng thấm thía nỗi vất vả, cơ cực khi chọn sai lối rẽ. Khi chúng tôi tới thăm, Phúc đang cố gắng dỗ dành đứa con nhỏ bị bỏng nước. Tiếng gào khóc của con trẻ càng làm ngôi nhà thêm chật hẹp, nóng bức.

“Mấy miệng ăn trông chờ cả vào mảnh ruộng nhỏ nên khó khăn lắm. Nhất là năm 2019, khi chúng em phải gánh thêm khoản nợ do vay mượn để dựng mái nhà tạm cho con có cái chui ra chui vào. Chồng đi làm thuê, còn em ở nhà cứ quẩn quanh với điệp khúc vay tiền, vay gạo. Chồng gửi được đồng nào về lại mang đi trả nợ hết”, Phúc trải lòng.

Theo chia sẻ của bà Cà Thị Sẹn, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Rạng Đông, thì mặc dù các tổ chức, đoàn thể địa phương đã triển khai nhiều biện pháp truyền thông. Song những năm gần đây, tình trạng tảo hôn tại địa phương này lại có xu hướng gia tăng. Thậm chí một số trường hợp ghi nhận ở lứa tuổi 14, 15. Trừ bản Rạng Đông, còn lại 6/7 bản trong xã đều ghi nhận có học sinh nghỉ học lấy chồng, sinh con khi chưa đủ tuổi.

Gây dựng “hạt nhân” trong trường học

Sinh ra và lớn lên cùng địa bàn nên hàng ngày, cô bé Cà Thị Hiền, lớp 9A2, Trường THCS Rạng Đông chứng kiến nhiều hoàn cảnh tương tự. Thấu hiểu nỗi khổ của những người chị, song chính Phương cũng từng chia sẻ, em không đủ tự tin là mình sẽ tránh được “vết xe đổ”.

Năm 2020, THCS Rạng Đông là 1 trong 4 ngôi trường của huyện Tuần Giáo lựa chọn triển khai Dự án MOFA, do Tổ chức Tầm nhìn Thế giới hỗ trợ. Hiền (khi đó học lớp 7) may mắn được lựa chọn là 40 nữ sinh toàn trường tham gia Dự án. Đây chính là cơ hội làm thay đổi cuộc đời nữ sinh, bắt đầu từ những chuyển biến tích cực trong nhận thức.

“Những năm gần đây, các hoạt động truyền thông phòng chống tảo hôn, bỏ học giữa chừng được Ban Dân tộc tỉnh Điện Biên phối hợp với ngành Giáo dục; các tổ chức phi chính phủ và các trường học triển khai đồng bộ và đa dạng hình thức. Trong đó, việc xây dựng các CLB trẻ em gái đang mang lại những hiệu quả bước đầu. Thông qua đó để tìm kiếm hạt nhân, phát triển mạng lưới tuyên truyền viên hiệu quả nhất. Thời gian tới, ngành sẽ có đánh giá để tiếp tục nhân rộng mô hình ở các trường học”.

Trưởng phòng Giáo dục huyện Tuần GiáoÔng Đỗ Văn Sơn

Thầy Phạm Tiến Dũng, Tổng phụ trách Đội cho biết, Dự án triển khai thành lập các CLB trẻ em gái. Tại đây, các em sẽ được học tập, rèn luyện nhiều kỹ năng sống cơ bản. Trọng tâm là nâng cao nhận thức, hiểu biết để tự bảo vệ bản thân trước các tác đồng xấu, như: bạo lực, mua bán người, tảo hôn, sử dụng mạng xã hội…

“Hiền và đa phần trẻ trước tham gia CLB đều có điểm yếu chung là hạn chế trong giao tiếp, nhút nhát, thiếu kiến thức, kỹ năng. Đặc biệt là chưa hiểu và chưa biết cách bảo vệ bản thân trước vấn nạn tảo hôn. Thế nhưng, hiện giờ các em đều tự tin hơn rất nhiều. 100% có thể thuyết trình trước đám đông và trở thành những hạt nhân tích cực trong hoạt động truyền thông về các vấn đề liên quan tại trường, cũng như địa bàn dân cư”, thầy Dũng chia sẻ.

Cũng như Hiền, em Giàng Thị Phương (lớp 9A2, Trường phổ thông Dân tộc bán trú THCS Ta Ma) không chỉ tích cực ở trường mà hiện đang trở thành “tuyên truyền viên” dân số tại bản Háng Sua- nơi em sinh sống. Phương cho hay, mỗi tháng 1 lần, em và các bạn trong CLB được tham gia sinh hoạt định kỳ. Tại đây, các em thoải mái chia sẻ những câu chuyện mình chứng kiến thường ngày hoặc vướng mắc của chính bản thân. Đồng thời, lắng nghe những lời khuyên, kinh nghiệm bổ ích để giải quyết các vấn đề.

“Từ kiến thức tiếp thu được qua những buổi sinh hoạt như thế, em thấy mình hiểu biết và tự tin hơn nhiều. Lớp em có 3 thành viên trong CLB, sau mỗi lần tiếp thu, chúng em về lại chia sẻ cùng bạn bè trong lớp, trong bản. Không chỉ là kiến thức, em mong muốn sẽ truyền được cảm hứng, lý tưởng học tập. Để các bạn cùng nhau phấn đấu, rèn luyện”, Phương tâm sự.

Theo thầy Hiệu trưởng Trường PTDTBT THCS Ta Ma-Phan Văn Đạt thì hoạt động của CLB không chỉ ý nghĩa mà rất phù hợp với thực tế nhà trường. Bởi lẽ, mặc dù số học sinh ở nội trú tại trường đông, đặc biệt học sinh nữ (188 em), song nhà trường lại chỉ có 3/28 giáo viên nữ.

“Với đa phần các em học sinh là con em đồng bào DTTS vốn đã rất nhút nhát, lại thêm việc các em ngại tâm sự, chia sẻ với thầy giáo, đặc biệt là những chuyện tế nhị nên khoảng cách giữa thầy và trò lớn. Nhưng khi tham gia CLB, chính các em tự hiểu, rồi chia sẻ với nhau, vận động nhau lại thuận lợi hơn rất nhiều”, thầy Đạt bộc bạch.

Thành viên tham gia CLB đều được nhà trường xây dựng thành các “hạt nhân” tuyền truyền tại trường và cơ sở. Số lượng “hạt nhân” ở các lớp tùy thuộc vào thực tế. Các khối 6, 7 thường chỉ duy trì từ 2- 3 em, khối 8 và 9 có thể lên tới 5 em. “Do ở các lớp lớn thì nguy cơ càng nhiều nên số lượng tuyên truyền viên cũng phải tăng cường”, thầy Đạt lý giải.

Cũng theo chia sẻ này của thầy Đạt thì năm học vừa qua, trường ghi nhận 2 học sinh đang học dở lớp 8 có ý định bỏ học lấy chồng. Tuy nhiên, sau nhiều lần vận động, tuyên truyền, đặc biệt là những chia sẻ, đồng cảm của các bạn trong CLB thì cả 2 em đều đã trở lại trường, tiếp tục con đường học tập.

“Việc thay đổi thể hiện trên con số thì không thể nhìn thấy trong một sớm một chiều. Nhất là ở địa phương vẫn còn nhiều rào cản từ phong tục, tập quán, tư duy. Tuy nhiên, quan trọng nhất là dù trong hoàn cảnh nào thì việc ưu tiên vẫn phải là học. Và ở đây, chúng tôi đang nỗ lực để con đường học tập của các em không bị gián đoạn vì những lối rẽ sai lầm!”, thầy Đạt tâm sự.