Chỉ tính riêng huyện Hướng Hóa (Quảng Trị), trong 5 tháng đầu năm 2020, đã có 666 người sử dụng trái phép chất ma túy, thuộc địa bàn 18/21 xã, thị trấn, tập trung chủ yếu ở các xã, thị trấn giáp biên giới, có nhiều đường tiểu ngạch qua lại biên giới Việt Nam - Lào. Số người sử dụng trái phép chất ma túy phần lớn tập trung ở lứa tuổi thanh thiếu niên, không có việc làm. Số đối tượng buôn bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép các chất ma túy nhỏ lẻ phát triển mạnh, với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi để đối phó với lực lượng chức năng. 

Huyện Mường Nhé (Điện Biên) cũng là một trong những điểm “nóng” về tội phạm ma túy cả nước. Thượng úy Sùng A Dua nhớ lại: “Có lần chúng tôi bắt giữ được 4 đối tượng, là trẻ vị thành niên đang vận chuyển ma túy. Khi hỏi về các đối tượng nhờ vận chuyển và hàng vận chuyển, các em đều không biết gì. Chỉ biết mang hàng ra quán nước ngồi, đợi người đến lấy mỗi em sẽ được 100.000 đồng”.

Đáng lo ngại tỷ lệ tội phạm ma túy trẻ hóa ở vùng DTTS ngày càng tăng cao, do các đối tượng lợi dụng sự nhẹ dạ cả tin của người DTTS để rủ rê, lôi kéo vận chuyển ma túy. Các đối tượng xấu thường lôi kéo những đối tượng là trẻ vị thành niên. Đây là những đối tượng dễ dụ, dễ kích động, thích có tiền tiêu xài, hoặc thiếu hiểu biết về pháp luật. Chưa kể đến có nhiều đối tượng thông thạo đường mòn qua biên giới, liều lĩnh, manh động, sẵn sàng sử dụng vũ khí “nóng” chống trả lực lượng thi hành công vụ khi bị phát hiện. 

Theo Báo cáo năm 2019 của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Bộ Công an, có 70% người sử dụng ma túy lần đầu tiên dưới 30 tuổi (hơn 60% trong số đó là trẻ vị thành niên). Trong khi đó, chế tài xử phạt đối với tội sử dụng trái phép chất ma túy mới chỉ dừng lại ở phạt hành chính 500.000 - 1 triệu đồng (theo Nghị định 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013) và không coi tội phạm sử dụng ma túy là tội phạm hình sự. Với mức phạt không đủ mức răn đe trên, rất khó để kiểm soát lượng cầu, trong khi thực tế hiện nay mua ma túy để sử dụng chỉ cần một cuộc điện thoại.

Để ngăn ngừa trẻ hóa tội phạm ma túy, đặc biệt là đối với vùng DTTS, miền núi, cần có những chế tài đủ mạnh tạo sức răn đe, cắt đứt nguồn cầu, từ đó giảm nguồn cung ma túy trên thị trường. Bên cạnh đó cũng cần có đội ngũ cán bộ là người có kinh nghiệm và biết tiếng DTTS trong công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân vùng đồng bào DTTS nâng cao ý thức phòng, chống tệ nạn và tội phạm ma túy. Nâng cao vị thế, vai trò của già làng, trưởng bản, Người có uy tín trong công tác tuyên truyền, vận động phòng, chống ma túy.