Sum họp trong “Tết giữa năm”

Khác với nhiều dân tộc khác, người Dao Thanh Phán không chỉ cúng đúng ngày 15/7 âm lịch, mà ngay từ đầu tháng, mỗi dòng họ đã chọn ngày đẹp để tổ chức tại nhà lớn nơi linh thiêng, quy tụ con cháu nhiều thế hệ.

Thôn Phủ Liễn, xã Lương Minh là xã vùng cao với 95% người Dao Thanh Phán sinh sống. Những ngày này, cả bản nhộn nhịp không khí chuẩn bị lễ. Ông Lý Tài Hưng, Người có uy tín trong thôn, chia sẻ: “Đã thành tục lệ từ bao đời rồi, cứ tháng Bảy là bà con lại tổ chức lễ to. Ngày mùng 1/7 thường cúng ở nhà lớn, thì con cháu dù đi xa cũng cố gắng về. Những ngày sau thì tổ chức ở từng nhà chòi”.

Chị em phụ nữ bận rộn gói bánh chưng gù, chuẩn bị rượu nếp, thịt gà. Đàn ông lo dựng bàn thờ, cắt giấy bản, bày biện mâm cúng. Gia đình nào có điều kiện thì mổ lợn, không thì cũng dốc lòng sắm sửa mâm lễ chu đáo nhất.

Anh Bàn Văn Hương, một người dân ở xã Kỳ Thượng chia sẻ: “Lễ lớn tháng Bảy đã ăn sâu vào tiềm thức thế hệ trẻ chúng tôi. Thế nên, dù sinh sống hay đi làm ăn xa thì những ngày này chúng tôi vẫn cố gắng sắp xếp về để tham gia cùng dòng họ, gia đình. Đây là ngày để con cháu sum họp, thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên và giúp tình làng nghĩa xóm thêm bền chặt”.

Nghi lễ linh thiêng, giữ trọn bản sắc

 “Tết giữa năm” của người Dao Thanh Phán diễn ra tại nhà lớn dòng họ, mang đậm tính gia tộc và cộng đồng. Trong khi người Tày, người Nùng chủ yếu cúng đơn giản tại gia, người Dao Thanh Phán vẫn giữ nghi lễ đầy đủ với 3 mâm cúng, 3 thầy cúng và sự tham gia của đông đủ con cháu.

Điểm đặc biệt trong lễ rằm của người Dao Thanh Phán, là nghi thức mời 3 thầy cúng, tương ứng với 3 mâm lễ khác nhau: Mâm dâng các vị thần linh cai quản đất trời, thiên nhiên; mâm cúng ông tổ nghề cúng của dòng họ và mâm kính dâng gia tiên.

Ông Tằng Văn Thân, một người dân xã Quảng Đức, cho biết: “Mọi lễ vật đều do chính con cháu chuẩn bị. Ai cũng có phần việc, từ nuôi gà, chọn gạo, đến bày biện lễ vật. Đây là dịp quan trọng nhất để nhắc nhở nhau đạo lý uống nước nhớ nguồn”.

Lễ cúng thường kéo dài 2 - 3 tiếng trong không gian trang nghiêm. Thầy cúng thay mặt dòng họ đọc lời khấn, mời tổ tiên và thần linh về chứng giám, phù hộ cho mùa màng bội thu, gia đình mạnh khỏe, bản làng yên vui.

Thầy cúng Bàn Văn Hiện chia sẻ: “Rằm tháng Bảy không chỉ là dịp nhớ về tổ tiên, mà còn là dịp nhắc nhớ cho thế hệ trẻ biết trân trọng cội nguồn, tiếp nối truyền thống ông cha”.

Từ tiếng khấn ngân vang giữa núi rừng đến hương vị bánh chưng gù dẻo thơm, “Tết giữa năm” đã vượt lên một nghi lễ để trở thành sợi dây nối kết con người với tổ tiên, cộng đồng với bản làng. Giữa nhịp sống đổi thay, người Dao Thanh Phán vẫn gìn giữ phong tục ấy như ngọn lửa niềm tin và tự hào, góp thêm sắc màu độc đáo vào bức tranh văn hóa đa dạng của Quảng Ninh.