Đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế

Nghị quyết 71 nhấn mạnh: Đột phá phát triển giáo dục phải bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế. Đây là bước nâng cấp rõ ràng so với định hướng “đổi mới căn bản và toàn diện” của Nghị quyết 29-NQ/TW. Bởi lẽ, Nghị quyết 71 không dừng lại ở cải cách nội tại mà hướng tới kiến tạo thể chế mở, liên thông, lấy đầu tư công làm động lực dẫn dắt xã hội hóa.

Điểm đột phá đáng chú ý là, tái khẳng định vai trò chủ đạo của Nhà nước trong đầu tư cho giáo dục, trong khi vẫn coi trọng vai trò của giáo dục ngoài công lập, như một cấu phần quan trọng của hệ sinh thái giáo dục quốc dân. Cùng với đó, mô hình giáo dục mở, học tập suốt đời, liên thông đa chiều đã trở thành chiến lược xuyên suốt.

Nghị quyết 71 cũng xác lập rõ ràng: Giáo dục nghề nghiệp là trụ cột trong chiến lược đào tạo nhân lực có kỹ năng nghề cao. Trong đó, một bước tiến rất cụ thể là mở rộng chương trình đào tạo nghề chất lượng cao dành cho đồng bào DTTS - điều chưa từng được đề cập chi tiết trong các văn kiện trước.

Một điểm đột phá rõ nét trong Nghị quyết 71, là sự cam kết mạnh mẽ về nguồn lực tài chính. Mục tiêu được cụ thể hóa bằng các chỉ tiêu ngân sách: chi cho giáo dục đạt tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước, trong đó ít nhất 5% dành cho đầu tư và 3% cho giáo dục đại học.

Đặc biệt, lần đầu tiên chính sách tài chính giáo dục đặt vấn đề cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh cả nước từ nay đến 2030 - một bước tiến có ý nghĩa xã hội sâu sắc, không chỉ giảm gánh nặng chi phí học tập cho các gia đình mà còn bảo đảm cơ hội tiếp cận công bằng tri thức cho mọi đối tượng.

Cùng với đó là chính sách nâng phụ cấp ưu đãi nghề lên tối thiểu 70% cho giáo viên mầm non và phổ thông, và 100% đối với giáo viên vùng khó khăn- một động thái thể hiện sự chuyển dịch trong tư duy đầu tư: từ “cơ sở vật chất là then chốt” sang “giáo viên là lực lượng quyết định chất lượng giáo dục”.

 Theo đó, việc đổi mới trải rộng trên mọi khía cạnh: thể chế, mô hình nhà trường, cách tổ chức dạy và học, quản trị, nhân lực, công nghệ, tài chính. Đưa trường học trở thành không gian đổi mới, sáng tạo và kiến tạo năng lực cho người học.

Nghị quyết 71 đưa ra đích đến rõ ràng, định lượng và có thời hạn, như “hoàn thành phổ cập trung học phổ thông vào năm 2035”, hay “ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học lọt top 100 đại học hàng đầu thế giới vào năm 2045”. Những mục tiêu cụ thể này không chỉ tạo áp lực thực thi, mà còn buộc toàn hệ thống giáo dục phải chuyển mình trong tư duy quản trị, đánh giá và trách nhiệm giải trình.

Mở rộng tiếp cận công bằng

Có thể nói, bản chất của cải cách lần này là thay đổi mô hình phát triển giáo dục: từ “hướng đến chuẩn đầu ra” sang “hướng đến phát triển con người toàn diện”. Từ giáo dục phục vụ thi cử sang giáo dục khơi mở năng lực, nuôi dưỡng cảm hứng và trách nhiệm công dân. Để đạt được mục tiêu này, cần sự vào cuộc của toàn xã hội, của từng giáo viên, từng nhà trường.

Trao đổi với báo chí, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội) khẳng định, Nghị quyết 71 là cột mốc chiến lược, tạo đột phá về tư duy và thể chế cho giáo dục Việt Nam.

Theo GS. TSKH Nguyễn Đình Đức, đích cuối cùng của Nghị quyết 71 và cũng là mong mỏi của những nhà giáo là, giáo dục Việt Nam sẽ phải thực sự là nền giáo dục thực chất “học thật - nhân tài thật”, đào tạo ra những con người có năng lực trình độ chuyên môn tốt, trình độ cao, giỏi ngoại ngữ, giỏi AI, nhưng cũng mang trong mình tình yêu Tổ quốc nồng nàn với khát vọng và hoài bão cống hiến vì hạnh phúc của Nhân dân.

Ngành giáo dục phải đào tạo và bồi dưỡng nhân tài, đào tạo những thế hệ tinh hoa làm chủ đất nước và kế cận tương lai, xứng đáng là nguyên khí của quốc gia, để dân tộc Việt Nam độc lập, tự chủ và trường tồn; và Việt Nam phải có những cơ sở giáo dục đại học uy tín, sánh ngang với các trường đại học hàng đầu của nước ngoài.

Tôi cho rằng, Nghị quyết 71 là Nghị quyết cải tổ giáo dục Việt Nam. Tôi kỳ vọng Nghị quyết 71 sẽ đưa giáo dục Việt Nam, trong đó và trước hết là giáo dục đại học Việt Nam cất cánh, để đồng hành và cộng hưởng với Nghị quyết 57 về KHCN và Nghị quyết 59 về Hội nhập quốc tế, thực hiện khát vọng quốc gia giàu mạnh, hùng cường, Việt Nam sẽ sánh vai và trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045” - GS.TSKH Nguyễn Đình Đức nhấn mạnh.