Hằng ngày, tại các điểm trường lẻ nằm lưng chừng những dãy núi đá hiểm trở của huyện Mèo Vạc, hình ảnh các thầy cô giáo trèo đèo, lội suối, vượt qua những đoạn đường dốc đứng đầy đá sắc nhọn để đến trường "gieo chữ" đã trở nên quen thuộc. Có thầy cô phải lái xe máy qua những cung đường gập ghềnh, trơn trượt vào mùa mưa, hay có hôm bị sạt lở bị tắc đường phải đi bộ nhiều giờ đồng hồ. Nhưng họ đều không quản ngại, thậm chí nhiều thầy cô chấp nhận xa gia đình, coi Mèo Vạc là quê hương thứ hai, với một ước mong giản dị, giúp các em học sinh vùng cao có cơ hội được học tập, thay đổi cuộc sống.

Câu chuyện của cô giáo Ma Phương Thảo, giáo viên tiểu học với hơn 10 năm gắn bó tại các điểm trường xa xôi của xã biên giới Xín Cái, là một ví dụ điển hình.

Cô Thảo chia sẻ: “Những ngày đông giá rét, thầy cô vẫn đến từng nhà vận động phụ huynh cho con đến lớp. Có lúc phải ngồi uống với phụ huynh vài chén rượu ngô để thuyết phục họ hiểu tầm quan trọng của việc học”. Sự tận tâm ấy không chỉ giúp thay đổi nhận thức của phụ huynh mà còn góp phần giữ vững tỷ lệ học sinh đến trường trong những điều kiện khó khăn nhất.

Ở Mèo Vạc, giáo viên không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức, mà còn là người mẹ, người cha thứ hai của học sinh. Thầy giáo Ma Công Nghiệp, giáo viên tiểu học tại điểm Trường Dìn Phàn Sán, xã biên giới Sơn Vĩ đã gắn bó với học sinh ở đây 8 năm qua, cho biết: “Vào mùa mưa, đường đến điểm trường gần như bị chia cắt. Khi ấy, tôi phải đến từng nhà học sinh để hướng dẫn bài tập và động viên các em duy trì việc học”.

Không ngại khó khăn, cô Thảo, thầy Nghiệp và nhiều giáo viên khác luôn nỗ lực để các em không bị gián đoạn trong việc học tập, đồng thời duy trì truyền cảm hứng, động lực cho các em theo đuổi ước mơ của mình.

Thách thức lớn nhất đối với các thầy cô giáo không chỉ là con đường đến trường mà còn là tình trạng thiếu thốn cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học. Nhiều điểm trường vẫn còn phòng học tạm bợ. Thiếu điện, nước sạch và đồ dùng học tập cũng làm gia tăng khó khăn trong việc duy trì chất lượng giáo dục.

Hiện nay, tổng số phòng học tại huyện Mèo Vạc là 1.089 phòng, trong đó chỉ có 579 phòng học kiên cố và 376 phòng học cấp 4. Đặc biệt, vẫn còn 134 phòng học lắp ghép, nhiều phòng học đã xuống cấp nghiêm trọng. Bên cạnh đó, hệ thống nhà vệ sinh, nhà tắm, và bếp nấu ăn cho học sinh cũng còn rất thiếu thốn. Huyện còn thiếu 77 phòng học, 65 phòng lưu trú cho giáo viên, 78 phòng lưu trú học sinh và 85 phòng vệ sinh. Bên cạnh đó, nhiều điểm trường thiếu đất và không gian cho các hoạt động ngoại khóa của học sinh cũng là một vấn đề khiến thầy cô trăn trở.

Khó khăn nữa mà ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Mèo Vạc phải đối mặt là thay đổi nhận thức của phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục. Nhiều gia đình ở Mèo Vạc còn tồn tại suy nghĩ, việc học không quan trọng bằng việc giúp gia đình làm nương rẫy, chăn nuôi, hoặc làm việc kiếm tiền phụ giúp bố mẹ. 

Điều này dẫn đến tình trạng nhiều em học sinh, đặc biệt là học sinh cấp THCS, bỏ học giữa chừng để theo cha mẹ làm nương. Tình trạng này thường xảy ra vào mùa đông và sau các kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, khi các em phải giúp đỡ gia đình trong các công việc nông nghiệp.

Tuy nhiên, nhờ sự kiên trì của các thầy cô và các chiến dịch tuyên truyền mạnh mẽ, nhận thức của phụ huynh và học sinh đã dần thay đổi. Không chỉ dừng lại ở các hội nghị, hội thảo về giáo dục, các cấp ủy, chính quyền địa phương tại các xã cũng đã tích cực vào cuộc, chủ động đến từng gia đình để vận động, thuyết phục. 

Các cán bộ xã và thôn bản thường xuyên đến nhà những gia đình có con em chưa đến trường hoặc có nguy cơ bỏ học để trò chuyện, giải thích tầm quan trọng của giáo dục trong việc thay đổi tương lai con em mình. Việc mời các gia đình có con đạt thành tích cao trong học tập chia sẻ kinh nghiệm tại các buổi họp thôn cũng đã tạo ra sự lan tỏa tích cực trong cộng đồng.

Nhờ sự phối hợp giữa nhà trường và chính quyền, cùng với sự chung tay của cộng đồng, nhận thức của phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục đã có những chuyển biến tích cực. Trong 6 tháng đầu năm 2024, tỷ lệ học sinh đi học đúng độ tuổi tại Mèo Vạc đạt mức cao, đặc biệt là trẻ 5 tuổi đạt 99,3% và trẻ 6-14 tuổi đạt 98,3%.

Ông Ngô Mạnh Cường, Phó Chủ tịch UBND huyện Mèo Vạc cho biết: “Dù còn nhiều khó khăn, nhưng năm 2024, huyện đã đầu tư hơn 30 tỷ đồng để xây mới và sửa chữa 50 phòng học, 26 phòng lưu trú cho học sinh, 85 phòng vệ sinh cùng các công trình phụ trợ khác. 

Ngoài ra, huyện cũng quan tâm phân bổ thêm 7,2 tỷ đồng từ nguồn kinh phí sự nghiệp (Tiểu dự án 1 - Dự án 5 thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, giai đoạn 2021 – 2025) để mua sắm bổ sung các trang thiết bị phục vụ giảng dạy và học tập. 

Huyện cũng tích cực kêu gọi xã hội hóa giáo dục, thu hút sự hỗ trợ từ các trường, tổ chức trong và ngoài tỉnh. Hiện nay, Trường Tiểu học Lý Thái Tổ của Hà Nội đã hỗ trợ khoảng 900 bộ bàn ghế đã qua sử dụng (còn trong tình trạng tốt), giúp bổ sung thêm cơ sở vật chất cho các trường trong huyện. Bên cạnh đó, Dự án Trường phổ thông dân tộc bán trú Marie Curie – Mèo Vạc, với tổng kinh phí hơn 100 tỷ đồng đang trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, hứa hẹn sẽ mang lại môi trường học tập tốt hơn cho học sinh”.

Đội ngũ giáo viên cũng không ngừng được bồi dưỡng và nâng cao trình độ. Huyện Mèo Vạc đã tổ chức nhiều khóa đào tạo chuyên môn và nghiệp vụ cho giáo viên, đồng thời kết hợp với các đơn vị giáo dục từ các tỉnh, thành lớn trong nước để hỗ trợ giảng dạy trực tuyến, đặc biệt là môn Tiếng Anh. 

Trong năm học 2023-2024, huyện đã kết nối với Trường Marie Curie Hà Nội, cử 12 giáo viên; nhóm "Những bước chân xanh" từ TP. Hồ Chí Minh cử 29 người và Sở Giáo dục và Đào tạo Lâm Đồng cử 16 thầy cô hỗ trợ dạy Tiếng Anh trực tuyến cho toàn bộ học sinh lớp 3 và lớp 4. Những nỗ lực này đã góp phần không nhỏ vào việc cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập tại Mèo Vạc, giúp nâng tỷ lệ học sinh đạt chuẩn trong các môn học quan trọng lên mức đáng kể.

Dù còn nhiều khó khăn phía trước, nhưng những bước tiến mà Mèo Vạc đã đạt được trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, là minh chứng cho sự quyết tâm nỗ lực của cả hệ thống chính trị, ngành Giáo dục và Đạo tạo và người dân nơi đây. Những câu chuyện về sự cống hiến của các thầy cô, sự thay đổi trong nhận thức của phụ huynh và học sinh, và những cải thiện về cơ sở vật chất trường lớp học đang mở ra những cơ hội mới cho giáo dục ở huyện vùng cao này.