Di Linh là huyện có diện tích rộng nhất trong tỉnh Lâm Đồng, với sự hiện diện của 38 DTTS; chiếm 41% dân số cả huyện. Nơi đây được xem là cái nôi văn hóa của người Cơ Ho ở Tây Nguyên.

Theo phong tục của người Cơ Ho ở Di Linh, sau một năm làm việc vất vả, khi vụ mùa đã thu hoạch xong, lúa chất đầy kho, các Bon Làng người Cơ Ho lại tổ chức Lễ hội Mừng lúa mới. Lễ hội này nhằm tạ ơn các thần linh (Yàng) đã phù hộ cho buôn làng có vụ mùa bội thu.

Lễ vật chuẩn bị cho Lễ Mừng lúa mới gồm: 2 cây nêu, một bàn thờ chính và một bàn thờ nhỏ nằm bên dưới chân 2 cây nêu; các nghi lễ được dân làng chuẩn bị chu đáo trước đó nhiều ngày.

Tại nơi diễn ra nghi lễ, trên mỗi đỉnh cây nêu có treo một mảnh vải màu đỏ, với ý nghĩa báo hiệu cho thần linh về dự lễ dân làng đang cúng cầu mùa, cầu sức khỏe, mong các vị thần chứng giám. Ngoài ra, trên cây nêu còn có hình con chim cu, họ tin rằng chim bay lên trời có thể đưa lễ cúng như lúa, gạo, bánh, chuối… đến cho ông bà, tổ tiên.

Bàn thờ nhỏ bên cạnh 2 cây nêu được làm giống như ngôi nhà, gọi là “Hìu Yàng Cat Ndu”, trên đỉnh cũng được trang trí các sợi tua trắng làm từ tre, bên trong được đặt các lễ vật như chuối, gạo, trứng… Người Cơ Ho quan niệm đây là nơi để thần linh ngồi ăn uống cùng với dân làng.

Đến nghi thức cúng, thì già làng cùng những Người có uy tín đứng thành hàng trước cây nêu, một già làng đại diện đốt cây trầm nước (một loại cây có hương thơm đặc biệt được lấy từ rừng) để hương thơm lan tỏa lấy cái may mắn xua đuổi cái xấu, cái không tốt đi nơi khác.

Lúc này tại bàn thờ chính, nơi cúng kêu gọi thần linh về với dân làng (gọi là Hìu Yàng Pơdơng Phănsa Yàng in), trên bàn thờ lễ vật cúng bao gồm: Chuối, gà, bánh nếp, trứng, thịt trâu, tim trâu… 1 con gà đặt vào nơi cúng.

Già làng đọc lời khấn cầu Yàng: “Xin Yàng năm cũ đã qua, năm mới đã tới, xin Yàng cho một vụ mùa bội thu, mưa thuận, gió hòa, núi rừng yên ổn, dân làng no ấm cho lúa nhiều hạt, đặng năm nay đủ ăn, dư đến sang năm”.

“Hỡi Yàng! Xin hãy ngoảnh mặt đến bon làng, đến con cháu của người. Ông đã nghe tiếng gọi. Ông đã nghe tiếng Chiêng mời khách. Đã vang đến tầng mây xanh biếc, rền xa đến trời xanh. Hãy đến cùng bon làng uống rượu”, già làng gọi to.

Cầu khẩn xong, già làng (chủ lễ) cắt tiết gà, sau đó bôi lên đầu các già làng, rồi các già làng thay phiên nhau bôi lên đầu tất cả những người tham dự Lễ. Tiết gà được bôi lên cây nêu và vật dụng trong lễ cúng, các công cụ lao động sản xuất. Khai chóa rượu cần, hòa chung với tiết gà để bôi lên các vật thiêng, dụng cụ sinh hoạt lao động sản xuất.

Kết thúc nghi thức cúng, già làng cắt nhỏ một ít thịt trâu bỏ xuống bàn thờ nhỏ để thần linh về thưởng thức lễ vật chung vui với dân làng. Thịt trâu được chia đều cho từng gia đình, phần còn lại được nấu để dân làng và những người tham dự cùng ăn sau lễ cúng, lúc này mọi người đều ăn uống vui chơi tại chỗ cho đến tối.

Cùng lúc các tiếng chiêng, điệu múa được vang lên vui tươi, đoàn kết, ấm cúng xung quanh không gian Lễ hội cùng dân làng, con cháu, dòng họ thưởng thức ẩm thực, rượu cần truyền thống.