Lớn lên cùng điệu xòe quê hương

Cái nắng gắt vùng biên giới khiến tôi thấm mệt sau gần 3 giờ đi đường mới đến được thôn 9, xã Ia Tơi. Đón chúng tôi, Phó Chủ tịch UBND xã Lê Văn Quân niềm nở: “Người dân nơi đây đa số là công nhân cao su, ban ngày mọi người thường xuyên ở ngoài vườn cao su. Chỉ buổi trưa hoặc buổi tối, chị em mới có mặt ở nhà để tranh thủ tập múa”.

Trưa hôm ấy, chúng tôi dùng cơm tại nhà chị Vi Thị Quyết (36 tuổi) và được nghe chị kể lại hành trình đưa nhịp xòe Thái đến quê hương mới. Với chị Quyết, những nhịp múa xòe đã gắn bó từ khi còn bé. Ngày đó, ở vùng quê nghèo của tỉnh Thanh Hóa, đời sống của đồng bào Thái còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, nhưng đổi lại, bà con luôn đoàn kết, yêu quý bản sắc văn hóa dân tộc.

Những ngày làng có hội, từ trẻ con đến người già, ai cũng nô nức đến xem các “diễn viên” của làng biểu diễn. Mẹ chị Quyết cũng là một thành viên trong Đội múa của làng, vì thế hôm nào mẹ đi biểu diễn là chị cũng bám gót theo mẹ.

Chị Quyết nhớ lại, ngày trước, cuộc sống khó khăn, ban ngày lo việc đồng áng, tối đến dưới ánh đèn dầu lay lắt, chị Quyết mới được mẹ mình hướng dẫn cách múa, cách hát. Mẹ chỉ dạy cho chị những câu hát đơn giản nhưng ý nghĩa, sâu sắc. Cứ thế, những câu hát thể hiện tình yêu gia đình, yêu quê hương, đất nước đã thấm vào tâm hồn chị lúc nào không hay.

Để rồi những điệu múa, câu hát ấy được chị Quyết biểu diễn cùng các bạn khi trường tổ chức văn nghệ, hội hè. Đội văn nghệ ngày ấy cũng do chị Quyết làm Đội trưởng. Các thành viên trong Đội có nhiệm vụ ghi nhớ lời nhạc, điệu múa, để khi tan giờ học, cả Đội lại tập luyện chuẩn bị cho các đợt biểu diễn.

Cứ thế, những điệu xòe dân tộc Thái mãi theo chị qua từng năm học. Để giờ đây, khi xây dựng cuộc sống trên quê hương mới, chị Quyết vẫn mang trong mình tình yêu điệu xòe Thái.

Giữ nhịp xòe trên quê hương mới

Những năm đầu mới chuyển từ quê hương Thanh Hóa vào Tây Nguyên, cuộc sống của các gia đình người Thái còn nhiều khó khăn, thiếu thốn về vật chất. Dù vậy, bà con người Thái vẫn rất trân trọng, tâm huyết với văn hóa truyền thống. Mỗi khi đến ngày lễ, tết, các chị em phụ nữ lại ngồi với nhau bàn cách để tổ chức ngày hội sao cho vui vẻ, đầm ấm.

Lúc này, chị Quyết đứng ra vận động chị em thành lập một đội múa để biểu diễn cho cả làng xem. Ban đầu, nhiều chị em ngập ngừng vì e ngại không còn nhớ những điệu múa, câu hát, nhưng được chị Quyết động viên, tận tình hướng dẫn nên các chị em đã đồng ý tham gia Đội văn nghệ.

Cả Đội múa gồm 10 người, ai nấy đều hăng hái tập luyện để chuẩn bị cho buổi biểu diễn đầu tiên trên quê mới tại Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc. Ban ngày lao động, tối đến chị em lại tụ tập trước sân dãy nhà tập thể để tập múa. Đến Ngày hội, chị Quyết cùng các thành viên trong Đội duyên dáng trong bộ trang phục truyền thống, tay cầm chiếc khăn đong đưa theo từng điệu nhạc, tự tin biểu diễn trong tiếng hò reo, phấn khích của bà con dân làng.

Qua nhiều năm nỗ lực cùng sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, đời sống người dân thôn 9, xã Ia Tơi ngày càng phát triển. Hệ thống điện, đường, trường, trạm đã được chính quyền các cấp quan tâm đầu tư xây dựng, người dân có của ăn của để, nghèo thì vẫn còn nhưng đói thì cắt hẳn. Do vậy, bà con nơi đây quan tâm nhiều hơn đến việc bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc của người Thái, đặc biệt giữ gìn nghệ thuật xòe Thái.

Hiện tại, thôn 9, xã Ia Tơi có 5 đội văn nghệ với hơn 40 người tham gia, trong đó có một đội múa chính gồm 10 người. Đội múa thường tham gia biểu diễn mỗi khi trên địa bàn huyện tổ chức các chương trình giao lưu văn nghệ.

Chị Quyết cho biết, múa xòe không quy định độ tuổi và số người tham gia. Xòe Thái có nhiều loại, với người Thái đen thường múa điệu xòe khăm khen (nắm tay nhau), đổn hôn (bước tiến lùi), nhôm khăn (tung khăn), ỏm mọm tốp mư (vỗ tay đi vòng tròn). Thời gian qua, Đội múa được UBND huyện quan tâm, đầu tư trang phục rất đồng bộ và bài bản. Các thành viên trong Đội rất phấn khởi và sẵn sàng tham gia các lễ hội, cuộc thi do chính quyền các cấp tổ chức.

“Hiện tại, các thành viên trong Đội đang truyền dạy lại điệu múa cho con em mình, để thế hệ sau hiểu và có ý thức gìn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc”, chị Quyết cho biết thêm.

Phó Chủ tịch xã Lê Văn Quân thông tin: Khi mới chuyển đến Ia Tơi, dù cuộc sống khó khăn nhưng bà con người Thái ở thôn 9 vẫn luôn yêu quý, giữ gìn văn hóa của dân tộc mình, trong đó có điệu múa xòe. Giờ đây, cuộc sống ổn định, bà con nhận được sự quan tâm nhiều hơn từ chính quyền các cấp nên ý thức bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ngày càng được nâng cao. Trong thời gian tới, xã sẽ tiếp tục phối hợp với các thành viên trong Đội văn nghệ tổ chức truyền dạy điệu xoè cho các cháu học sinh để các cháu tiếp tục phát huy và giữ gìn văn truyền thống dân tộc.