Trang phục chứa đựng nhiều giá trị, bản sắc

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc (Bộ VHTT&DL) Nguyễn Thị Hải Nhung cho biết, các DTTS có truyền thống văn hóa phong phú, độc đáo, đa dạng đã góp phần tạo nên bản sắc văn hóa Việt Nam. Trong đó, trang phục là thành tố văn hóa chứa đựng nhiều giá trị, bản sắc; là một trong những dấu hiệu quan trọng để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác.

Trải qua các thời kỳ lịch sử, các DTTS đã tạo dựng được bản sắc riêng qua trang phục. Mỗi dân tộc đều có những bộ y phục riêng, đẹp, độc đáo, thấm nhuần các giá trị truyền thống mỗi tộc người. Người phụ nữ Mông, Dao, Pà Thẻn, La Hủ... với bộ y phục màu sắc rực rỡ kết hợp với các hình thức trang trí đã tạo ra hiệu quả màu sắc, âm thanh. Thông qua trang phục truyền thống, các DTTS không chỉ thể hiện được “gu” thẩm mỹ mà còn phản ánh được tín ngưỡng, tôn giáo, nhân sinh quan, thế giới quan, thậm chí là cả cội nguồn hình thành, phát triển của dân tộc mình.

Tuy nhiên trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, cùng với sự giao thoa về văn hóa, sự tác động của kinh tế thị trường, cánh cửa giao thương được mở rộng với nhiều nước trên thế giới; sự tiếp cận với các nền văn hóa khác nhau thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, đồng bào các DTTS ít nhiều chịu ảnh hưởng bởi những giá trị mới làm thay đổi nhận thức, thị hiếu thẩm mỹ.

Trang phục các dân tộc đang có sự biến đổi một cách nhanh chóng. Nhiều dân tộc không còn giữ được bản sắc văn hóa của trang phục truyền thống, nhất là những tộc người có số dân rất ít người, những tộc người sinh sống ở những địa bàn có sự giao thoa, ảnh hưởng văn hóa cao… Mức độ sử dụng trang phục truyền thống của dân tộc, nhất là ở thế hệ trẻ cũng ngày càng ít dần. Vì thế, việc bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống nói chung, trang phục truyền thống các DTTS nói riêng, làm thế nào để các DTTS, thế hệ trẻ có ý thức, trách nhiệm hơn trong việc lựa chọn các giá trị văn hóa… là vấn đề đã và đang đặt ra với nhiều thách thức.

Tạo ra không gian, môi trường văn hóa thích hợp để bảo tồn trang phục

Tại Hội thảo, các chuyên gia trong lĩnh vực đã tập trung thảo luận một số vấn đề như lý luận, thực tiễn trong bảo tồn, phát huy giá trị trong trang phục truyền thống của đồng bào DTTS; giải pháp, khuyến nghị nhằm phục hồi trang phục truyền thống đối với các dân tộc không còn giữ được trang phục của dân tộc; chính sách cần có để góp phần bảo tồn, phát huy trang phục các dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế….

Ông Đinh Xuân Thắng - Phó Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền (Ủy ban Dân tộc) chỉ ra thực trạng hiện nay chỉ trong các dịp lễ, tết, hội, đồng bào mới mặc trang phục truyền thống, nhưng được may bằng vải công nghiệp với nhiều chủng loại, hoa văn giống nhau, bày bán trên thị trường. Việc không sử dụng trang phục truyền thống dân tộc mình ngày càng phổ biến ở một số dân tộc, nhất là nhóm dân tộc có dân số ít.

“Trang phục truyền thống của một số dân tộc bị pha tạp nhiều cả về chất liệu và kiểu dáng, dẫn đến khó phân biệt trang phục của dân tộc nào. Nguyên nhân là bởi nhiều người cho rằng sự cầu kỳ, rườm rà trong các bộ trang phục truyền thống vừa gây bất tiện cho công việc, sinh hoạt, vừa gây tốn kém. Trong khi đó, những bộ trang phục bán sẵn khá tiện dụng, giá thành rẻ. Điều đó khiến đồng bào không còn mặn mà với nghề truyền thống. Các nghệ nhân biết nghề dệt và may trang phục truyền thống ngày càng mai một”, ông Đinh Xuân Thắng cho biết.

Ts. Nguyễn Thị Song Hà - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho hay: Khi môi trường và không gian văn hóa thay đổi, trang phục và nhiều thành tố văn hóa của các DTTS như tiếng nói, nhà ở, phong tục... không còn không gian thích hợp để tồn tại, phát huy.

“Muốn bảo tồn, phát huy các thành tố văn hóa truyền thống ấy trong đời sống, cần tôn trọng và tạo ra không gian, môi trường văn hóa thích hợp. Với trang phục thì đó là lễ hội truyền thống của từng cộng đồng, ngày hội văn hóa riêng của từng dân tộc hoặc các dân tộc, để thường xuyên giao lưu giữa các cộng đồng với nhau. Đây cũng chính là cơ hội để đồng bào các dân tộc chung vui, tự hào khoe sắc trong các bộ trang phục truyền thống...”, Ts. Nguyễn Thị Song Hà nêu.