Tiền đề tiếp cận nhiều thị trường khó tính

Năm 2022, có thể được coi là một năm thắng lợi nhất từ trước đến nay của nông sản Việt Nam, khi nhiều mặt hàng được phép tiếp cận đến nhiều thị trường trên thế giới. Hàng loạt nông sản Việt Nam đã được mở đường chính ngạch xuất khẩu sang các thị trường lớn như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, New Zealand…

Đặc biệt, hàng loạt các nông sản có được tấm vé thông hành xuất khẩu chính ngạch vào thị trường đông dân nhất thế giới – Trung Quốc. Đến nay, Việt Nam đã có 13 nông sản xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc gồm tổ yến, khoai lang, thanh long, nhãn, chôm chôm, xoài, mít, dưa hấu, chuối, măng cụt, vải, chanh dây và sầu riêng.

Trước tiên là sản phẩm chanh leo của Việt Nam, được nhập khẩu vào Trung Quốc với các quy định tạm thời. Tiếp đến, sầu riêng và chuối của Việt Nam được phép nhập khẩu vào Trung Quốc thông qua ký kết Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật giữa hai nước. Gần đây nhất, hai bên đã ký kết Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với khoai lang của Việt Nam nhập khẩu vào Trung Quốc.

Mặt hàng tổ yến được kỳ vọng có tốc độ tăng xuất khẩu đáng kể nhờ giá trị lớn và nhu cầu tiêu dùng cao tại Trung Quốc, với sản lượng nhập khẩu lên đến 300 - 400 tấn/năm. Trung Quốc là thị trường tiêu thụ yến lớn nhất thế giới, chiếm 80% thị phần toàn cầu. Sau 3 năm nỗ lực đàm phán kỹ thuật, ngành hàng yến cũng đã kích hoạt được thị trường rộng lớn này, mở ra cơ hội cấu trúc lại và phát triển chuỗi ngành hàng với giá trị gia tăng cao hơn.

Không chỉ thị trường Trung Quốc, quả chanh và bưởi của Việt Nam cũng đã được phép nhập khẩu vào thị trường New Zealand. Đây là loại quả thứ tư và thứ năm được xuất khẩu từ Việt Nam sang New Zealand, sau xoài, thanh long và chôm chôm.

Đặc biệt, bưởi cũng là loại trái cây thứ 7 được phép nhập khẩu vào Mỹ, sau xoài, nhãn, vải, thanh long, chôm chôm và vú sữa. Đây là thị trường có nhu cầu tiêu thụ lớn về trái cây, mỗi năm lên tới 12 triệu tấn. Sản xuất trái cây tươi nội địa của nước này hiện chỉ đáp ứng được 70% nhu cầu, 30% còn lại (tương đương với khoảng 3,6 triệu tấn) phải nhập khẩu.

Tiếp tục đa dạng thị trường

Những kết quả trong việc mở cửa thị trường đã góp phần giúp xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam trong 11 tháng năm 2022 đạt khoảng 49,04 tỷ USD, tăng 11,8% so với cùng kỳ năm 2021. Tuy vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, việc mở cửa được thị trường đã khó, nhưng giữ được thị trường và phát triển bền vững còn khó hơn, đòi hỏi mỗi nông dân, doanh nghiệp phải nỗ lực thay đổi tư duy sản xuất, đáp ứng các yêu cầu, tiêu chuẩn của từng thị trường.

Tiếp nối thành công 2022, sẽ tiếp tục chiến lược tận dụng các lợi thế sản phẩm trái cây Việt Nam, ví dụ thị trường Trung Quốc chúng ta sẽ tiếp tục với sản phẩm cây có múi cam, bưởi; Với thị trường các nước phát triển như Mỹ sẽ tiếp tục với sản phẩm chanh dây, dừa; chanh dây đi Australia; chúng ta có thể tận dụng mở cửa thị trường Nhật Bản cho quả nhãn…

Ông Nguyễn Quang Hiếu

Trưởng phòng Hợp tác quốc tế và truyền thông, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn).

Tại Tọa đàm trực tuyến: “Mở cửa thị trường nông sản – cơ hội từ những thị trường khó tính” diễn ra ngày 13/12/2022, bà Ngô Tường Vy, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu cho rằng, mở cửa một thị trường mất ít nhất từ 3 - 5 năm, doanh nghiệp khi làm một số sản phẩm xuất khẩu vào Mỹ cũng mất đến 6 năm.

“Khi chúng ta đã mở cửa được thị trường thì vấn đề quan trọng là làm sao để duy trì và phát triển thị trường đó, đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng doanh nghiệp mà còn là vai trò của các địa phương, của nông dân trong chuỗi liên kết để làm sao có thể phát huy được thị trường đó”, bà Vy nhấn mạnh.

Còn GS. TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng, thời gian qua dịch Covid-19 đã gây khó khăn rất nhiều cho nền kinh tế thế giới. Nhưng cũng nhờ dịch Covid đã làm thay đổi cơ cấu thị trường, mà nhiều sản phẩm trái cây hay lúa gạo của chúng ta đã đặt chân được vào châu Âu - nơi mà trước đây Thái Lan “thống trị”.

“Tôi cho rằng chúng ta vẫn phải tiếp tục đa dạng thị trường, bao gồm cả Trung Quốc; tổ chức sản xuất nhằm đảm bảo các yêu cầu của thị trường về an toàn thực phẩm, hoàn thiện khâu sau thu hoạch gồm cả đóng gói, bao bì… Tôi tin tưởng chúng ta vẫn có nhiều cơ hội để tăng trưởng và như vậy, xuất khẩu nông sản sẽ tăng trưởng dương trong năm 2023” ông Anh nói.

Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) hiện Việt Nam tham gia tới 17 hiệp định tự do, nhiều hiệp định gắn với các thị trường lớn như Mỹ... Do đó, tầm xa cho thị trường nông sản của Việt Nam sẽ đa dạng.

“Khi chúng ta đa dạng hóa thị trường, thì phải sản xuất theo thị trường thì chúng ta buộc phải xây dựng các liên kết. Nếu sản xuất nhỏ lẻ thì khó đáp ứng được, bắt buộc chúng ta phải liên kết”, ông Nam khuyến nghị.

Thực tế, lợi thế về tự nhiên không chỉ giúp Việt Nam rất nhiều loại trái cây nhiệt đới được thế giới ưa chuộng, mà nhiều loại còn có thể cho sản lượng quanh năm như chanh, bưởi... Hay như sầu riêng Việt Nam được lợi thế hơn so Thái Lan, là có sản lượng thu hoạch rất dải vụ, đặc biệt khi vùng Tây Nguyên vào vụ sẽ nghịch vụ với các nước khác nên tạo lợi thế của nông sản đặc sản vùng này.

Nhưng những lợi thế trên chỉ được phát huy hiệuquả, khi các sản phẩm đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của nước nhập khẩu về kiểm dịchthực vật và an toàn vệ sinh. Sản phẩm trồng phải truy xuất được nguồn gốc, từquản lý giám sát vùng trồng với các sản phẩm đầu vào, đầu ra; quản lý cơ sởđóng gói, biện pháp xử lý kiểm dịch thực vật cho đến kiểm dịch tại cửa khẩu nhập.