Đưa voi về với đại ngàn

Khu đất trống nằm cuối con hẻm nhỏ thuộc buôn Đung, xã Cư Êbur, TP. Buôn Ma Thuột, được vợ chồng anh Võ Minh Luân và chị Bùi Thị Yến cải tạo làm nơi quần tụ của voi. Bộ sưu tập voi với những câu chuyện xưa, tích cũ và cách dẫn chuyện hấp dẫn, nhà sưu tập Võ Minh Luân đưa chúng tôi lạc vào miền thần thoại Tây Nguyên.

Bộ sưu tập gốm hình tượng con voi thuộc nhiều dòng gốm khác nhau, như gốm Chu Đậu, Thổ Hà, Bát Tràng, Biên Hòa, Lái Thiêu, Thành Lễ, Bình Dương… “Trong các dòng gốm tôi thích gốm Nam bộ, đặc biệt là gốm Biên Hòa có chủ đề Tây Nguyên, chủ đề voi. Các hiện vật đến với tôi cũng rất ngẫu nhiên, cứ như “hữu duyên thiên lý năng tương ngộ”, có những hiện vật tôi tìm kiếm nhiều năm, cuối cùng lại được các nhà sưu tầm lớn chia sẻ”, anh Luân tâm sự.

Anh Luân kể, để có số hiện vật cổ xưa chủ đề con voi này, anh phải mất 10 năm sưu tầm từ nhiều nơi. Hồi đầu chưa hiểu gì về cổ vật, vợ chồng anh rủ nhau đi dạo chợ đồ cổ dọc bờ kênh Sài Gòn, mua một số hiện vật về trưng trong nhà cho đỡ trống trải. Càng đi càng mê, anh bắt đầu tìm hiểu sưu tầm cổ vật, trong đó có tượng voi, cổ vật có hình voi.

“Thấy tôi đam mê sưu tầm hiện vật cổ xưa, đặc biệt là hiện vật có liên quan đến văn hóa Tây Nguyên, voi, rất nhiều nhà sưu tầm, người chơi cổ vật và cả người dân ở nhiều địa phương chia sẻ hiện vật cho tôi lưu giữ”, anh Luân chia sẻ.

Mải miết sưu tầm, anh sở hữu số lượng tượng voi lên đến hàng nghìn con, chất đầy trong ngôi nhà ở TP. Hồ Chí Minh, nhiều tượng voi có niên đại cả trăm năm tuổi. Năm 2021, anh quyết định đưa toàn bộ số hiện vật voi về Tây Nguyên, về với núi rừng và chọn khu đất gần khoảnh rừng xanh tốt, suối chảy róc rách làm “Xứ sở voi”.

“Tôi đặt tên nơi này là "Xứ sở voi" vì mong muốn rằng, đây sẽ là nơi bảo tồn các giá trị văn hóa, di sản về voi của vùng đất Tây Nguyên nói chung cũng như các hiện vật voi cổ xưa của đất nước Việt Nam. Qua đó, góp phần lan tỏa thông điệp bảo vệ voi tự nhiên và đàn voi nhà đang ngày càng giảm dần về số lượng”, anh Luân bảo.

Trong vô số hiện vật về voi, bức tường tượng voi được sắp xếp từ hơn 1.000 con voi bằng gốm thuộc dòng gốm Biên Hòa, Lái Thiêu thập niên 1970 - 1980 của thế kỷ trước là điểm nhấn độc đáo nhất của "Xứ sở voi" này.

Anh Luân bảo, “tượng voi bằng gốm này xưa kia được các gia đình dùng đựng tăm, thời kỳ đó tượng voi đựng tăm rất phổ biến, đó cũng là nét văn hóa của người Việt Nam”.

Giữ cho mai sau

Ngoài hàng nghìn tượng voi bằng gốm, bức tượng voi Tây Nguyên bằng gốm cổ, cao 90 cm, dài 1,3 m đặt trước cổng, được ví như con voi đầu đàn của "Xứ sở voi" cũng được anh Luân bảo quản giữ gìn. Con voi này bằng gốm Biên Hòa từng được đặt làm riêng cho một cơ quan tỉnh Biên Hòa cũ. Sau này, nhà sưu tầm đồ cổ Trần Đức Hòa ở Đồng Nai sưu tầm được. Khi biết anh Luân đam mê văn hóa Tây Nguyên nên đã chia sẻ bức tượng để anh trưng bày.

Yêu mến hình tượng voi Tây Nguyên, từ thú vui với tượng voi, anh hào hứng đến các hiện vật gốm xứ, ngà, gỗ, sừng, đồng, sắt, đá, tranh, ảnh… mang hình tượng voi. Hiện nay, anh Luân đang sở hữu bộ sưu tập hơn 2.000 hiện vật về voi, với 200 mẫu khác nhau. Trong đó, có nhiều hiện vật gốm cổ mang hình tượng voi.

Tay nâng niu cầm hộp phấn trang điểm bằng gốm cổ Chu Đậu từ thế kỷ XIII - XV. Trên hộp phấn có hình ảnh hai người đang săn bắt voi rừng từ thuở hoang sơ. Hộp phấn được anh sưu tầm từ một hiệu đồ cổ ở TP. Hồ Chí Minh năm 2019.

Hay như chiếc chóe dòng gốm Biên Hòa, khắc họa hình tượng một người đồng bào Tây Nguyên trong trang phục dân tộc Ê Đê đang cầm xà gạt, vai đeo gùi, cung tên, đứng vuốt tai voi có niên đại nữa nuối thế kỷ XX. “Hình ảnh này tôi thích nhất, bởi nó thể hiện voi và người thân tình, hiểu nhau. Đó cũng là hình ảnh thường thấy ở Tây Nguyên xưa kia”, anh Luân chia sẻ.

Sưu tầm, gìn giữ các hiện vật về voi, anh Luân mong muốn góp phần nhỏ của mình trong công tác bảo tồn voi của tỉnh và quảng bá giá trị văn hóa, di sản về voi Tây Nguyên. Anh không chỉ sưu tầm hiện vật hình tượng voi trên gốm xứ, anh còn sưu tầm bộ miếng lót trên lưng voi được làm từ vỏ cây rừng, và dây buộc voi dài 15m làm bằng da trâu dùng trong việc săn bắt voi rừng của người Tây Nguyên xưa.

Anh Võ Minh Luân cho biết, Đắk Lắk có đàn voi nhà đông nhất cả nước, nơi đây còn nhiều huyền tích, huyền sử về voi. Xứ sở voi không đơn thuần là điểm tham quan du lịch, đến đây du khách sẽ có cơ hội tìm hiểu về voi gắn liền lịch sử hàng trăm năm.