Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải (GTVT), đến nay, dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 đã hoàn thành công tác chi trả bồi thường, hỗ trợ cho các hộ dân, tổ chức bị ảnh hưởng đạt 100%, bàn giao 99,95%. Trong đó còn khoảng 305m chưa bàn giao: Đoạn Diễn Châu - Bãi Vọt còn 55m và đoạn Nha Trang - Cam Lâm còn 250m, dự kiến hoàn thành trong tháng 7.

Tổng giá trị xây lắp hoàn thành đến ngày 15/7/2022 đạt khoảng hơn 25.000 tỷ đồng, tương đương 45% giá trị hợp đồng, chậm khoảng 1,52%. Trong đó, 4 dự án hoàn thành trong năm 2022 sản lượng trung bình đạt 63,3% giá trị hợp đồng, chậm 2,9%; 4 dự án hoàn thành năm 2023 sản lượng trung bình đạt 44,4% giá trị hợp đồng, đáp ứng kế hoạch; 2 dự án hoàn thành năm 2024 sản lượng trung bình đạt 13,4% giá trị hợp đồng, chậm 2,9%.

Tuy nhiên nguồn vật liệu đắp nền đường đoạn Nha Trang - Cam Lâm hiện còn thiếu 0,8 triệu mét khối, nhưng đã có 3 mỏ đất được cấp phép thăm dò, đang hoàn thiện các thủ tục để trình cấp phép khai thác trong tháng 7/2022 nên không ảnh hưởng đến tiến độ; đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết còn 1 mỏ đất đã được cấp phép khai thác, hiện nhà thầu đang hoàn thiện thủ tục để khai thác trong tháng 7/2022.

Bên cạnh đó thời tiết có diễn biến bất thường, mưa nhiều và đến sớm hơn thường lệ ảnh hưởng đến tiến độ thi công, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công nền đường và các lớp móng, mặt đường đặc biệt là đối với các dự án có yêu cầu hoàn thành trong năm 2022. Trong thời gian qua, giá nhiên, nguyên, vật liệu tăng cao ngoài khả năng dự báo của các bên liên quan; việc tính toán chi phí trượt giá theo công thức điều chỉnh giá thông thường (đã được quy định trong hợp đồng) chưa bù đắp được mức độ biến động giá quá lớn dẫn đến thiếu hụt tài chính cho nhà thầu làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ, các địa phương cần tạo điều kiện tối đa cho các nhà thầu, giải quyết dứt điểm những vướng mắc về thiếu hụt nguồn cung vật liệu hiện nay.

"Về nguồn vật liệu đất đắp nền đường đề nghị UBND tỉnh Bình Thuận chỉ đạo các cơ quan chức năng địa phương hỗ trợ, tạo điều kiện để nhà thầu được khai thác khối lượng vật liệu đất đắp còn lại cho dự án thành phần Vĩnh Hảo - Phan Thiết trong tháng 7/2022; kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương có giải pháp quản lý, bình ổn giá nguyên, nhiên, vật liệu phục vụ các dự án giao thông trọng điểm quốc gia; có giải pháp căn cơ giải quyết vấn đề biến động giá nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp xây dựng nói chung và các doanh nghiệp xây dựng công trình giao thông nói riêng", ông Lê Đình Thọ nói.

Về Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 đang được triển khai đáp ứng các mốc tiến độ. Ngày 13/7/2022, Bộ GTVT đã phê duyệt dự án đầu tư 12 dự án thành phần là cơ sở để triển khai các công việc tiếp theo của bước thực hiện đầu tư. Hiện các địa phương đã thành lập Ban chỉ đạo và hội đồng giải phóng mặt bằng và triển khai công tác đo đạc, kiểm đếm.

Tại cuộc họp, các Ban Quản lý dự án và nhà thầu cho biết do biến động giá nhiên, nguyên, vật liệu ngay sau khi khởi công các dự án thành phần, nhà thầu phải đối mặt với tình trạng nhiều loại vật liệu chính biến động tăng đột biến, như: Thép, đất đắp các loại, cốt liệu đá cho bê tông xi măng, bê tông nhựa... cát vàng sản xuất bê tông xi măng. Điều này ảnh hưởng lớn đến tiến độ của dự án.

Ông Dương Viết Doãn, Giám đốc Ban Quản lý dự án Thăng Long, Bộ GTVT cho biết: "Do biến động giá ảnh hưởng lớn đến quá trình thực hiện dự án. Trong đó nhiều loại vật liệu chính biến động tăng đột biến, mong Bộ Xây dựng cùng các ngành liên quan có cuộc họp sâu để tháo gỡ. Nếu không xử lý triệt để sẽ gây khó khăn cho nhà thầu. Bởi đây là giai đoạn thi công kết cấu mặt đường nên cần nhiều vốn để thực hiện dự án".

Ông Nguyễn Hữu Tới, Chủ tịch Hội đồng quản trị Vinaconex kiến nghị các bộ, ngành bù giá sao cho kịp thời. Bởi hiện này có nhà thầu có vốn, có nhà thầu không có, đặc biệt là nhà thầu phụ. Nếu được điều chỉnh sẽ triển khai dự án đúng tiến độ.

Phải bàn giao 70% mặt bằng giai đoạn 2 ngay trong năm 2022

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành nêu rõ phát triển đường cao tốc là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng, đang được các địa phương đồng tình ủng hộ, tạo ra sự động lực mới cho các địa phương có đường cao tốc đi qua phát triển kinh tế - xã hội.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, Nghị quyết Đại hội XIII đưa ra mục tiêu phấn đấu từ nay đến năm 2025 phải hoàn thành 2.000 km đường cao tốc. Để thực hiện mục tiêu này, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết với nhiều cơ chế đặc thù, tạo điều kiện thuận lợi nhất để triển khai cao tốc.

Phó Thủ tướng biểu dương các bộ, ngành, địa phương đã vào cuộc rất quyết liệt, với tinh thần trách nhiệm cao. Trong đó, giai đoạn 1 đã hoàn thành toàn bộ giải phóng mặt bằng và sử dụng hàng trăm triệu khối vật liệu xây dựng và cao tốc giai đoạn 2 cũng cần khối lượng tương tự. Tuy nhiên trong quá trình triển khai gặp biến động giá cả do ảnh hưởng tình hình thế giới, cùng với đó là dịch bệnh, thiên tai.

Theo Phó Thủ tướng, khối lượng công việc là rất lớn, lại phải triển khai trong thời gian ngắn mới đáp ứng được các yêu cầu phát triển đường cao tốc mà Nghị quyết Đại hội đã đề ra. Giai đoạn 2 của dự án, nếu không giao nhanh nhiệm vụ cho các địa phương làm chủ đầu tư, giải phóng mặt bằng, không cấp vốn, phân bổ nguồn lực và hướng dẫn kịp thời thì cuối năm nay không thể khởi công được.

Phó Thủ tướng cho rằng, trong quá trình triển khai còn nhiều lúng túng trước biến động về giá cả. Các chủ đầu tư, nhà thầu không thực sự chủ động triển khai các giải pháp ứng phó theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh những khó khăn nêu trên, thuận lợi căn bản nhất là nguồn lực cho cả hai giai đoạn đều đã được bố trí. Cùng với đó, Quốc hội, Chính phủ đã ban hành đầy đủ các cơ chế, chính sách, kể cả các cơ chế đặc thù, bảo đảm đủ cơ sở pháp lý để triển khai thực hiện. Trên tinh thần đó Phó Thủ tướng khẳng định không lùi bất cứ mốc tiến độ nào, từ nay đến năm 2022 bảo đảm hoàn thành 361 km, đến năm 2025 hoàn thành mục tiêu xây dựng thêm 2.000 km đường cao tốc đã được Đại hội Đảng xác định.

Bộ GTVT, Ban Quản lý dự án và nhà thầu không được thay đổi mục tiêu hoàn thành 361 km. Đồng thời, phải đổi mới phương pháp, tổ chức giao ban hàng tuần để xem xét công việc, tiến độ thi công, đồng thời có giải pháp điều động thiết bị khi cần thiết để hoàn thành dự án đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, kỹ thuật.

Đối với các dự án thuộc giai đoạn 2, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải bảo đảm khắc phục triệt để những khó khăn, vướng mắc trong giai đoạn 1. Các địa phương, nhà thầu phải xác định rõ các mỏ vật liệu xây dựng, bảo đảm tuyệt đối không để xảy ra thiếu hụt, ảnh hưởng đến tiến độ công trình. Các Ban quản lý dự án, nhà thầu cần phải đổi mới phương pháp chỉ huy, điều hành trên công trường để thực hiện dự án đúng tiến độ.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT khẩn trương triển khai các thủ tục để lựa chọn nhà thầu, khởi công toàn bộ 729 km trước ngày 31/12; khẩn trương triển khai quyết định giao cho các địa phương là chủ đầu tư giải phóng mặt bằng, phân bổ kịp thời nguồn vốn để bảo đảm đến 31/12 giải phóng 70% mặt bằng.