Phát biểu khai mạc Con đường nghệ thuật gốm đỏ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long Nguyễn Thị Quyên Thanh cho biết, nằm ở trung tâm vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Vĩnh Long từng là cái nôi của kinh tế, chính trị với Long Hồ Dinh một thời vang bóng; là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa của các thế hệ cha ông từ thời khai hoang mở cõi; là vùng đất học và là quê hương của nhiều danh nhân lịch sử văn hóa, nhà chính trị kiệt xuất.

Đất và người Vĩnh Long được thiên nhiên ưu đãi khi nằm ở ngã ba giữa hai nhánh sông Tiền và sông Hậu, thuộc hạ nguồn sông Mê Kông - con sông huyền thoại đã mang theo phù sa cùng với nhiều nền văn hóa đa dạng từ nơi khởi nguồn để ban tặng cho nơi này, tạo cho Vĩnh Long hệ thống sông rạch chằng chịt, đan xen; hình thành hệ sinh thái miệt vườn sông nước, cây trái xanh tốt quanh năm và những cánh đồng lúa nặng hạt.

Không những vậy, dòng phù sa tụ lại Vĩnh Long đã đem đến cho vùng đất và người dân cần cù nơi này những mỏ đất sét quý giá, tạo thành nghề sản xuất gạch gốm đã có trên 100 năm. Những năm 1980, cả vùng có gần 3.000 lò gạch trải dài gần 30 km thuộc huyện Long Hồ và Mang Thít, hoạt động xuyên suốt quanh năm; mang gạch thẻ, gạch ống, gạch tàu, với số lượng lớn đi khắp nơi để xây dựng các công trình. 

Người dân nơi đây sinh ra đã gắn bó với nghề, qua bao thế hệ đúc kết thành kỹ thuật nung chỉ bằng lò gạch, nhiên liệu là trấu; hàng ngàn mẫu mã, kiểu dáng khác nhau được tạo ra từ bàn tay tài hoa của người thợ thủ công. Đặc biệt sản phẩm gốm với màu đỏ đặc trưng từ đất sét tạo nét riêng cho gốm Vĩnh Long mà không nơi nào có được, đã xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài như EU, Hoa Kỳ, châu Úc, Đài Loan, HongKong, Hàn Quốc, Nhật Bản… rất được người tiêu dùng ưa chuộng.

Tuy nhiên, từ những năm 2010 trở lại đây, khi đổi mới công nghệ từ lò nung tròn sang lò nung liên hoàn, cải thiện quy trình sản xuất, thân thiện với môi trường và nâng cao sức cạnh tranh, thì chi phí sản xuất cao, giá bán sản phẩm đầu ra thấp, các cơ sở lò gạch gặp nhiều khó khăn, nên quy mô và công suất hoạt động không còn lớn như trước đây. Theo thống kê, hiện toàn tỉnh còn hơn 20 doanh nghiệp sản xuất gốm, sản lượng trung bình đạt khoảng 5 triệu sản phẩm, ước giá trị mang lại khoảng 400 tỷ đồng/năm.

Nhằm bảo tồn và phát triển nghề gạch gốm truyền thống, kết hợp với phát triển du lịch trên cơ sở khai thác các lò gạch gốm truyền thống hiện có, làm điểm nhấn mang tính đột phá, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án “Di sản đương đại Mang Thít”; HĐND tỉnh cũng đã ban hành Nghị quyết quy định chính sách hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm.

Theo đó, toàn bộ vùng di sản khoảng 3.060 ha thuộc 4 xã Mỹ An, Mỹ Phước, Nhơn Phú, Hòa Tịnh của huyện Mang Thít được bảo tồn lò gạch gốm, hiện đã có 364 hộ cam kết giữ lại 653 lò. Với đề án này, “Vương quốc gốm đỏ” Mang Thít sẽ trở thành một vùng di sản đương đại có giá trị mang tầm quốc tế, sẽ là một điểm đến trên bản đồ du lịch khu vực, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững về kinh tế - xã hội của địa phương và của quốc gia.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long Nguyễn Thị Quyên Thanh cho rằng, Con đường nghệ thuật gốm đỏ là sự kết tinh của món quà tuyệt vời mà tự nhiên đã ban tặng cho quê hương Vĩnh Long; của tinh thần lao động cần cù, sáng tạo và bàn tay khéo léo qua bao thế hệ của người dân Vĩnh Long từ trên 100 năm nay; là tâm huyết của thế hệ đi sau mong muốn giữ gìn một làng nghề truyền thống vốn chỉ có trên vùng đất này; và hơn hết là kết tinh của mong ước “vương quốc gốm đỏ” sẽ trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, để những lò gạch rêu phong, cổ kính mang nền văn hóa Vĩnh Long đi xa hơn.