Lễ hội “Sết boóc Mạy” - hay còn có tên khác là "Tết cây bông", một trong những lễ hội cổ của người Thái tại Mường Mó, xã Cán Khê, huyện Như Thanh. Tích xưa kể rằng, thuở hỗn hoang, đất trời tăm tối, ma quỷ, thú giữ quấy phá dân lành, đời sống của người dân vô cùng khổ cực, tăm tối. Trước tình cảnh ấy, Ngọc Hoàng đã phái 3 người con có tài cao, đức trọng của mình xuống cứu giúp chúng sinh.

Người con cả là Mo Mụt hay còn gọi là bà Máy, người con thứ hai là Mo Mường và Mo Mùn. Đây là 3 vị được coi như thiên sứ vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân tộc Thái, họ có trách nhiệm giúp người dân bản có thức ăn, thuốc chữa bệnh và diệt ma, trừ tà để dân bản được khỏe mạnh, bình an, người già được sống lâu hơn, con gái, con trai thì khỏe đôi tay, chắc đôi chân để làm nương rẫy kiếm cái ăn, cái mặc.

Mỗi người một nhiệm vụ, thông qua các lễ nghi như: dựng cây bông, lễ cầu mưa, Lễ “Sết Boóc Mạy”, họ đã hướng dẫn, giúp đỡ người dân làm ăn, chinh phục thiên nhiên, chinh phục mọi khó khăn thử thách để xây dựng gia đình no ấm, xây dựng bản Thái ngày càng phát triển.

Để ghi nhớ công ơn của các vị thần linh, và tổ tiên của mình, cứ mỗi độ Tết đến Xuân về, vào ngày mùng 10 tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Thái thôn Mó 1, xã Cán Khê tổ chức Lễ hội “Sết Boóc Mạy” để tri ân; đồng thời truyền lại cho thế hệ con cháu về truyền thống kiên cường, bất khuất của ông cha, nhắn nhủ con cháu không ngừng nỗ lực, sáng tạo xây dựng thôn, bản mạnh về kinh tế, giàu đẹp về văn hóa, tinh thần.

Ghi nhận những giá trị nhân văn đó, ngày 10/11/2023, Lễ hội “Sết Boóc Mạy” của đồng bào Thái xã Cán Khê, huyện Như Thanh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Đến nay, huyện Như Thanh đã có 06 di tích lịch sử, văn hóa - Danh lam thắng cảnh được công nhận, trong đó có 05 di tích cấp tỉnh và 01 di tích lịch sử Quốc gia. Có 02 Di sản văn hóa phi vật thể (Lễ hội “Kin Chiêng Boọc Mạy”, xã Xuân Phúc và Lễ hội “Sết Boóc Mạy” xã Cán Khê) được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Sau đây là một số hình ảnh tại buổi lễ: