Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có 50 DTTS cùng sinh sống, với trên 384.379 người, chiếm gần 30% dân số toàn tỉnh, trong đó chủ yếu là các dân tộc Tày, Nùng, Sán Dìu, Dao, Mông... Đồng bào DTTS của tỉnh sinh sống chủ yếu ở 5 huyện là: Định Hóa, Võ Nhai, Phú Lương, Đồng Hỷ và Đại Từ.

Những năm trước đây, do phong tục tập quán lạc hậu, bà con thiếu kiến thức về sức khỏe sinh sản, hôn nhân gia đình... nên tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào DTTS tại Thái Nguyên diễn ra khá phổ biến. Thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 14/4/2015 của Chính phủ về phê duyệt Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS giai đoạn 2015-2025”, UBND tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Quyết định số ngày 7/12/2015 về kế hoạch thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên”.

Theo đó, các sở, ban, ngành liên quan và UBND các huyện, thành phố đã tích cực triển khai nhiệm vụ của đề án như: khảo sát, đánh giá thực trạng; tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động, tư vấn, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của đồng bào DTTS trong hôn nhân, ngăn chặn tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; Xây dựng, triển khai, nhân rộng mô hình điểm đối với địa bàn vùng DTTS có tỷ lệ hoặc nguy cơ cao về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống...

Theo Quyết định số 3429/QĐ-UBND, Ban Dân tộc tỉnh, là cơ quan thường trực triển khai kế hoạch thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên”. Theo đó, hằng năm, Ban Dân tộc tỉnh phối hợp với các cơ quan báo chí của tỉnh, tuyên truyền gần 1.000 tin, bài; phát hành hằng trăm cuốn sổ tay hỏi - đáp pháp luật về hôn nhân gia đình và tổ chức tập huấn cho trên 1.000 lượt người là bí thư chi bộ, trưởng xóm, Người có uy tín và người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên cũng đã tích cực tuyên truyền, nâng cao kiến thức về pháp luật về hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho nhân dân. Trong những năm từ 2016-2021, đã cung cấp 32.140 tờ rơi, pano, áp phích cho 14.738 người; tổ chức 1.672 lớp tập huấn cho 68.728 lượt người và 632 hội nghị cho 46.008 lượt người liên quan đến Luật Hôn nhân và Gia đình, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. 100% xóm, bản vùng DTTS và miền núi tuyên truyền đến người dân về phòng chống tảo hôn và còn đưa vào hương ước, quy ước của xóm.

Ông Dương Văn Phong, Bí thư Chi bộ xóm Đồng Tâm, xã Động Đạt, huyện Phú Lương (Thái Nguyên) cho biết: Nhờ có sự tuyên truyền của các cơ quan, ban, ngành nên từ năm 2021 trở lại đây, ở xóm Đồng Tâm không còn tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Bên cạnh đó, người dân đã nhận thức được tảo hôn là vi phạm pháp luật nên chú trọng giáo dục, dạy bảo con cái thực hiện tốt chính sách dân số, không tảo hôn.

Sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị đã góp phần giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS và miền núi Thái Nguyên. Nếu năm 2018, trên địa bàn tỉnh xảy ra 125 trường hợp tảo hôn, thì đến năm 2021 chỉ có 61 trường hợp; 3 tháng đầu năm 2022 có 9 trường hợp. Đặc biệt từ năm 2016 đến nay, không xảy ra trường hợp hôn nhân cận huyết thống…