Thách thức từ thực tiễn: "Vừa làm vừa học"

Chỉ sau hơn một tháng vận hành mô hình chính quyền hai cấp trên cả nước, những khó khăn ban đầu đã bộc lộ rõ, đặc biệt là về năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục cấp xã. Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, có những địa phương chỉ có 20% hoặc chưa đến 30% công chức cấp xã có chuyên môn hoặc kinh nghiệm về giáo dục. Nhiều người có trình độ không liên quan như cử nhân quản lý đất đai hay kỹ sư chăn nuôi.

Thực tế này đã được các địa phương thẳng thắn nhìn nhận. Tại Hà Nội, trong tổng số 347 công chức Phòng Văn hóa - Xã hội cấp quận/huyện, chỉ 212 người có bằng sư phạm. Thậm chí, nhiều người được đào tạo chuyên ngành mầm non lại phải phụ trách cả tiểu học và THCS, dẫn đến bất cập. Tương tự, tại phường Tân Giang (Cao Bằng), dù có lợi thế sâu sát địa bàn nhưng lại thiếu nền tảng chuyên môn khi chỉ có 36 trên tổng số 135 cán bộ có bằng sư phạm. Điều này dẫn đến lo ngại về việc cán bộ tham mưu ban hành văn bản vượt thẩm quyền hoặc hiệu quả tham mưu còn hạn chế do không có chuyên môn giáo dục.

Phát biểu tại hội nghị tập huấn toàn quốc, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng đã nhấn mạnh rằng dù đã có kinh nghiệm hay chưa, đối với việc vận hành mô hình quản lý hai cấp, tất cả đều là người bắt đầu. Do đó, tất cả cán bộ quản lý đều phải nghiên cứu, học hỏi và không ngừng hoàn thiện.

Quyết liệt gỡ khó 

Trước những thách thức trên, ngày 5/8, Bộ GD&ĐT đã tổ chức hội nghị tập huấn toàn quốc theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, kết nối tới hơn 3.000 điểm cầu với khoảng 50.000 người tham dự, trong đó 90% là cán bộ cấp xã.

Để hỗ trợ các địa phương, Bộ đã ban hành hai bộ tài liệu quan trọng và phát phiếu khảo sát tới 34 Sở GD&ĐT cùng 3.321 xã, phường trên cả nước. Sự quan tâm của đội ngũ cán bộ cơ sở là rất lớn, thể hiện qua việc có gần 20.000 lượt tải tài liệu nghiên cứu. Bên cạnh đó, Bộ cũng đã phối hợp với Ủy ban Văn hóa Xã hội của Quốc hội tổ chức tọa đàm để tháo gỡ khó khăn. Sắp tới, Bộ sẽ thành lập 6 đoàn kiểm tra tại 34 tỉnh, thành để nắm bắt thực trạng và có văn bản hướng dẫn kịp thời.

Các địa phương cũng chủ động triển khai nhiều giải pháp. Tại Hà Nội: Thành lập các cụm chuyên môn, triển khai biệt phái cán bộ giáo dục về xã/phường và tăng cường tập huấn. Tại TP.HCM đã tổ chức tập huấn cho cán bộ giáo dục 168 phường, xã ; tập trung rà soát cơ sở vật chất, đội ngũ và ứng dụng công nghệ trong tuyển dụng giáo viên. Tại Cao Bằng, đã tổ chức đối thoại với giáo viên cốt cán và tham vấn chuyên gia.

"4 chủ động", "4 không", "6 rõ" - Kim chỉ nam cho hành động

 Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng đã đưa ra các nguyên tắc cốt lõi làm kim chỉ nam cho quá trình cải cách tại cơ sở. Tinh thần "4 chủ động": Chủ động nắm bắt tình hình; chủ động tập huấn, hướng dẫn; chủ động tháo gỡ khó khăn; chủ động triển khai nhiệm vụ.

Quán triệt "4 không" để tránh lúng túng, chồng chéo: Không bỏ trống nội dung/nhiệm vụ quản lý; không chồng chéo nội dung/trách nhiệm quản lý; không để tồn tại việc không nắm rõ/mơ hồ nội dung quản lý; không để tồn tại việc không nắm rõ/thiếu phương pháp quản lý.

Nguyên tắc "6 rõ" để đảm bảo hiệu quả: Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, và rõ sản phẩm.

Thứ trưởng cũng đặc biệt nhấn mạnh việc đổi mới tư duy quản trị, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa. Một trong những nhiệm vụ quan trọng được giao cho lãnh đạo cấp xã là phải làm tốt công tác quy hoạch, bổ nhiệm Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, đảm bảo chọn đúng người có năng lực và tinh thần trách nhiệm.

Việc phân quyền quản lý giáo dục về cấp xã là một bước đi tất yếu. Để thành công, cần có sự đồng hành của các cấp, ngành và đặc biệt là sự nỗ lực nâng cao năng lực chuyên môn, quản trị ngay từ cấp cơ sở - nơi gần dân nhất.