Từ 1/1 đến ngày 23/7/2022, WHO đã ghi nhận hơn 16.000 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ, trong đó có 5 trường hợp tử vong tại 75 quốc gia ở tất cả 6 khu vực.

Tổng giám đốc WHO đã công bố đợt bùng phát dịch bệnh đậu mùa khỉ hiện nay đáp ứng các tiêu chí đánh giá tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế theo Điều lệ Y tế quốc tế, do tốc độ lây lan nhanh, nguy cơ dịch bệnh lan rộng hơn nữa tới các quốc gia khác; nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ là ở mức trung bình trên toàn cầu, riêng khu vực châu Âu là ở mức nguy cơ cao và còn nhiều thông tin về bệnh cần được nghiên cứu, tìm hiểu thêm, đặc biệt là về phương thức lây truyền của virus.

Bệnh đậu mùa khỉ được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1958 trên các đàn khỉ được nuôi để nghiên cứu nên có tên là "bệnh đậu mùa khỉ". Ca bệnh đậu mùa khỉ đầu tiên ở người được ghi nhận vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Congo, sau đó trở thành bệnh lưu hành ở khu vực Trung Phi và Tây Phi.

Biểu hiện triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh nhưng tương tự như bệnh đậu mùa, các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu môn.

Bệnh đậu mùa khỉ thường có triệu chứng tương tự như bệnh đậu mùa, có thể tự khỏi trong vòng 2-3 tuần; tuy nhiên hay gặp tổn thương da toàn thân và có hạch to kéo dài 2-3 tuần. Bệnh thường nặng ở trẻ em, phụ nữ có thai hoặc người suy giảm miễn dịch.

Hiện chưa xác định tình trạng người nhiễm virus đậu mùa khỉ không triệu chứng. Thời gian ủ bệnh từ 5-21 ngày. Thời gian người bệnh có thể lây nhiễm cho người khác là từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên đến khi tất cả các lớp vảy trên các vị trí phát ban bong tróc hết.

Các biến chứng có thể gồm nhiễm trùng thứ phát, viêm phế quản phổi, nhiễm trùng huyết, viêm não và nhiễm trùng giác mạc kèm theo mất thị lực. Bệnh có tỷ lệ tử vong dao động từ 0-11%.

Đậu mùa khỉ ở người lây truyền khi tiếp xúc trực tiếp gần, lây qua vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Sự lây truyền có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc khi tiếp xúc gần trong và sau khi sinh.

Nguy cơ hiện hữu

Ngay sau khi WHO công bố dịch bệnh đậu mùa khỉ trong tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế (tối 23/7), chiều 24/7, Bộ Y tế tổ chức cuộc họp trực tuyến do Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương chủ trì nhằm đánh giá tình hình dịch bệnh và thống nhất các giải pháp phòng chống bệnh.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương, nguy cơ bệnh đậu mùa khỉ có thể xâm nhập và gây bệnh ở nước ta là hoàn toàn có thể xảy ra do bệnh dịch đã ghi nhận ở nhiều quốc gia cùng với sự giao lưu đi lại hiện nay rất thuận tiện.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương chỉ đạo các đơn vị liên quan khẩn trương xây dựng ngay kịch bản khi nước ta xếp vào nhóm 2, 3 (tức là quốc gia ghi nhận ca bệnh và có sự lây lan) để sẵn sàng ứng phó với dịch, không để bị động.

Thứ trưởng cũng đề nghị các tỉnh, thành phố chủ động xây dựng kế hoạch đáp ứng với bệnh đậu mùa khỉ tại địa phương.

Thứ trưởng yêu cầu các đơn vị phối hợp với tổ chức WHO, CDC Hoa Kỳ củng cố năng lực xét nghiệm chẩn đoán, xác định tại các Viện Vệ dinh dịch tễ/Pasteur, các cơ sở y tế có năng lực; rà soát, cập nhật thông tin về tác nhân gây bệnh, chuẩn bị các trang thiết bị xét nghiệm, sinh phẩm phục vụ chuẩn đoán bệnh tại các viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur.

Đồng thời, đẩy mạnh việc giám sát dịch bệnh tại các cửa khẩu, giám sát tại các cơ sở khám chữa bệnh và giám sát dựa vào sự kiện tại cộng đồng, để phát hiện sớm, ngăn chặt dịch bệnh kịp thời, đặc biệt lưu ý các trường hợp có tiền sử về từ vùng dịch, kịp thời phát hiện, truy vết, điều tra, quản lý ca bệnh và xử lý không để bệnh lây lan ra cộng đồng.

Tập huấn cho cán bộ y tế các tuyến về giám sát và các biện pháp phòng chống bệnh, truyền thông, phòng chống lây nhiễm trong cơ sở y tế, chăm sóc điều trị bệnh nhân đậu mùa khỉ; phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, nông nghiệp và các bộ, ngành liên quan trong quản lý buôn bán, sử dụng, phòng chống dịch bệnh từ động vật hoang dã, đặc biệt là nhóm động vật có nguy cơ cảm nhiễm cao;

Bên cạnh đó, tổ chức đánh giá nguy cơ dịch bệnh lây truyền vào Việt Nam với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế (WHO, CDC Hoa Kỳ) và chuyên gia trong nước để kịp thời đề xuất các hoạt động phòng, chống dịch phù hợp; tăng cường hệ thống thông tin báo cáo giữa các tuyến, khuyến khích các hoạt động thông tin, khai báo từ người dân (vì bệnh thường biểu hiện nhẹ, ít phải vào cơ sở y tế, khó phát hiện qua giám sát chủ động); tổ chức kiểm tra, giám sát, chỉ đạo công tác phòng chống dịch tại các địa phương.

Bộ Y tế tiếp tục phối hợp chặt chẽ với tổ chức WHO, CDC Hoa Kỳ và các Cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Điều lệ y tế quốc tế chia sẻ thông tin tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống để kịp thời cập nhật các hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật và biện pháp xử lý phù hợp tình hình dịch.

Bệnh đậu mùa khỉ hiện chưa có vaccine, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị triệu chứng.

Trước đó, từ tháng 5/2022 (thời điểm ghi nhận sự gia tăng nhanh những ca bệnh tại châu Âu), Bộ Y tế cũng đã chỉ đạo các đơn vị và Sở Y tế các tỉnh, thành phố triển khai các biện pháp sẵn sàng dự phòng đáp ứng với dịch bệnh, đồng thời liên tục cập nhật tình hình dịch bệnh từ nhiều nguồn thông tin.

Bộ đang xây dựng, hoàn thiện hướng dẫn tạm thời giám sát và phòng chống bệnh đậu mùa khỉ và hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh đậu mùa khỉ, liên hệ với các tổ chức quốc tế và các đơn vị liên quan để chuẩn bị sinh phẩm phục vụ cho xét nghiệm./.