Cùng nhau gìn giữ văn hoá truyền thống

Dù cuộc sống còn khó khăn, song đồng bào Ê Đê ở thôn Buôn Lác, vẫn giữ được những sinh hoạt văn hóa truyền thống. Đồng bào nơi đây vẫn thường tổ chức những lễ hội truyền thống như: Lễ cúng bến nước, lễ trưởng thành, lễ bỏ mả… để gắn chặt hơn sợi dây đoàn kết cộng đồng. Dưới những mái nhà dài, vẫn thường ngân lên giai điệu cồng chiêng, tiếng kèn đinh năm.

Về thôn thôn Buôn Lác vào bất cứ dịp nào trong năm, chúng ta cũng sẽ được nghe những làn điệu dân ca ayray, kưưt đầy tình tứ, lãng mạn. Lời hát hòa cùng tiếng kèn đinh năm, kết hợp với những vũ điệu uyển chuyển của các thiếu nữ, như suối ngàn thanh thoát vọng về. Đối với người dân thôn Buôn Lác, việc gìn giữ những thanh âm đại ngàn cũng là giữ hồn cốt dân tộc và để giải trí, sau một ngày lao động vất vả.

Bà H’Jich, người dân thôn Buôn Lác cho biết: Người Ê đê hát ayray khi buôn làng ăn mừng lúa mới, khi trai gái hò hẹn yêu đương. Lời hát ayray nói hộ tình cảm của người hát với buôn làng, cũng như với người mình thương. Nhưng ngày nay, nam nữ thanh niên ít hát ayray rồi nên người già chúng tôi cố giữ gìn để cho con cháu còn được nghe.

Nếu về xã Ninh Tây vào đúng dịp người dân tổ chức lễ cúng nhà dài, chúng ta sẽ được đắm chìm trong những thanh âm của cồng chiêng khi chậm rãi, lúc dồn dập vang vọng giữa đại ngàn. Dàn cồng chiêng được sử dụng trong lễ cúng nhà dài gồm có 9 chiếc, cùng với 1 chiếc trống h’gor.

 Theo lời giải thích của Nghệ nhân Y Guanh, mỗi một chiếc chiêng trong bộ chiêng của người Ê đê thể hiện cho một người quan trọng trong gia đình gồm: Trống h’gor thể hiện cho người bà; chiêng lớn là chiêng ông (ching char), tiếp đến là chiêng mẹ (ching ana), chiêng cha (ching mđuh), chiêng ông cậu (ching moong) và những chiếc chiêng còn lại thể hiện cho các con.

“Trong bộ 9 chiếc chiêng có 3 chiếc có núm còn được gọi là cồng. Khi đánh cồng chiêng, người chơi vừa dùng chiếc dùi gỗ gõ vào mặt trong của chiêng, vừa dùng lòng bàn tay trái để giữ nhịp chiêng. Suốt quá trình chơi, mọi người có thể hoán đổi vị trí cho nhau để cho phù hợp với từng bài chiêng cụ thể, hoặc thay phiên nhau để ngồi uống rượu cần”, Nghệ nhân Y Guanh giải thích thêm.

Còn tại thôn Sông Búng là nơi sinh sống của người Raglai, mặc dù là thôn đặc biệt khó khăn nhưng đời sống văn hóa truyền thống của đồng bào vẫn được giữ gìn, thực hành. Vào những ngày lễ ăn mừng lúa mới, người dân thôn Sông Búng lại cùng nhau hòa tấu những giai điệu mã la bay bổng, trầm hùng. Bởi theo quan niệm của người Raglai, lễ mừng lúa mới, là dịp để thể hiện tấm lòng biết ơn của con người đối với hồn lúa đã nảy nở, sinh sôi để ban lương thực nuôi sống con người. Chính vì thế, mỗi dịp tổ chức lễ mừng lúa mới, cũng là lúc mọi người cùng nhau múa hát, đánh mã la và cầu nguyện những điều tốt đẹp để mong thần linh ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Chị Cao Thị Nhở, người dân thôn Sông Búng chia sẻ: Qua những lần tham dự lễ mừng lúa mới, tôi đã hiểu hơn về cách bày tỏ lòng biết ơn của người dân ở pa lây (buôn làng) đối với những người đã giúp đỡ gia đình mình trong việc trồng trọt, thu hoạch mùa màng. Tôi rất thích không khí náo nhiệt của lễ mừng lúa mới, bởi đó là lúc mọi người trong làng gần gũi nhau nhất.

Phát huy văn hoá truyền thống gắn với phát triển du lịch

Theo ông Y Hy, Bí thư Đảng uỷ xã Ninh Tây, toàn xã có 7 thôn, trong đó người Ê Đê sinh sống chủ yếu ở 4 thôn: Buôn Lác, Buôn Sim, Buôn Tương, Buôn Đung; người Raglai sống ở 2 thôn Sông Búng và Suối Mít. Hằng năm, đồng bào Ê Đê vẫn duy trì lễ cúng bến nước vào ngày đầu năm mới, lễ cúng thần đất, lễ cầu mưa… Trong nhiều gia đình vẫn tổ chức lễ cúng nhà dài, lễ cúng thần lúa, lễ cúng cơm mới, các hoạt động trong nghi lễ vòng đời (lễ đặt tên - thổi tai, lễ trưởng thành cho nam giới, lễ cưới hỏi, lễ cúng sức khỏe, lễ tang, lễ bỏ mả).

Đối với đồng bào Raglai, việc thực hiện lễ cúng lúa mới, lễ bỏ mả, lễ tạ ơn cha mẹ…dù các nghi lễ dù ở quy mô cộng đồng buôn làng, hay chỉ trong phạm vi gia đình, thì điều không thể thiếu đó là tiếng cồng chiêng, mã la và những ché rượu cần.

 “Một điều đáng mừng, chính là việc ngày càng có nhiều gia đình Ê Đê, Raglai nhờ làm ăn kinh tế khấm khá nên đã có điều kiện tổ chức các nghi lễ theo đúng nghi thức truyền thống và có múa hát, đánh cồng chiêng, mã la với sự tham gia của đông đảo họ hàng, dân làng”, ông Y Hy cho hay.

Với mục tiêu góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào DTTS, thời gian qua, thị xã Ninh Hòa đã dành nhiều sự quan tâm, đầu tư cho hoạt động khôi phục văn hóa truyền thống ở xã Ninh Tây. Thị xã đã mở các lớp truyền dạy đánh mã la, cồng chiêng, ching kok (chiêng gỗ) cho người dân ở xã Ninh Tây. Nhà sinh hoạt cộng đồng của một số thôn được nâng cấp, đầu tư trang thiết bị âm thanh để phục vụ sinh hoạt văn hóa, văn nghệ của người dân.

Năm 2024, thị xã đã giao cơ quan chuyên môn phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện nhiệm vụ xây dựng mô hình các câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian tại các thôn vùng đồng bào DTTS; tổ chức truyền dạy cách sử dụng và trình diễn một số loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào Ê đê, Raglai. Qua đó, đã thành lập được câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian tại các thôn: Buôn Đung, Buôn Lác, Sông Búng, Suối Mít.

Xã Ninh Tây, ngoài cảnh quan núi rừng tự nhiên xanh tươi, nông sản đặc trưng, suối khoáng nóng thiên nhiên độc đáo…, kho tàng văn hóa của đồng bào Ê đê, Raglai cũng là nguồn tài nguyên đầy tiềm năng đối với hoạt động du lịch. Ông Nguyễn Thanh Hưng, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Ninh Hòa cho biết: Thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của đồng bào DTTS gắn với phát triển du lịch, thị xã đã tích cực tuyên truyền, nâng cao nhận thức của đồng bào DTTS trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của chính dân tộc mình.

“Hiện nay, người dân đã tích cực tham gia vào các hoạt động truyền dạy, tập luyện, biểu diễn các loại hình văn hóa truyền thống. Đặc biệt, đã huy động được sự tham gia của các nghệ nhân trong việc dạy văn hoá truyền thống cho thế hệ trẻ. Bên cạnh đó, các lễ hội truyền thống của đồng bào cũng được phục dựng, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa, tinh thần cũng như tạo thêm nhiều sản phẩm văn hóa truyền thống đặc sắc phục vụ phát triển du lịch”, ông Nguyễn Thanh Hưng, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin nhấn mạnh.