Tôi còn nhớ một lần lên Bắc Hà, bỡ ngỡ chưa biết chọn điểm nào để đi. Trong buổi gặp gỡ các văn nghệ sĩ với huyện ủy Bắc Hà, được ông Đoàn Ngọc Tuyến khi ấy là Phó Bí thư Thường trực huyện ủy giới thiệu về vùng đất tiềm năng đang thay da đổi thịt bằng thế mạnh trồng cây ăn quả ôn đới và vùng chuyên canh dược liệu. Và rồi câu nói nghĩa tình của người lãnh đạo huyện, nghe vần ngọt như thơ, đã làm tôi ấn tượng: “Anh cứ ngược con đường xuân ấy/ Một vòng cung mê hoặc lòng người/ Một vùng đất mang nhiều dư vị/ Của những con người dệt gấm ươm hoa/ Anh sẽ gặp nhịp váy xòe trên vườn dược liệu/ Anh sẽ thấy lòng yêu thương nhiều đấy/ Sẽ thấy Bắc Hà đẹp huyền ảo trong mây!..”

Thật không uổng phí những ngày xuân hạn hẹp, chuyến đi đã cho tôi cái nhìn sâu sắc hơn, thân thiện hơn về đất và người xứ rẻo cao này. Chộn rộn đường Xuân, tôi gặp những bước chân trần, hồn nhiên và giàu lòng mến khách. Gặp sắc Xuân tỏa ra từ những nụ cười của trai gái, tươi sắc màu thổ cẩm hồn nhiên dưới trời hoa đào, hoa mận, hoa lê trắng ngát cao nguyên. Sắc Xuân vương tím trên những luống hoa cây cát cánh. Hương thơm tinh dầu đương quy, đẳng sâm, atiso, địa liền… mùa thu hoạch. Hương rượu ngô Bản phố lừng thơm vờn xanh khói bếp. Sắc Xuân tỏa thơm từ bàn tay khéo léo thêu thùa… “Sợi lanh em xe nhuộm xanh nhuộm đỏ/ Nhuộm in hoa, thêu váy mới/ Dệt mùa xuân anh đợi hội Gầu Tào …” Những thanh âm mùa xuân da diết, níu kéo của kèn môi, kèn lá, của ánh mắt nụ cười, nhịp múa Sênh Tiền ngày hội.

Theo chân Chấu Seo Phừ, một trong những cán bộ trẻ của dự án 600 của Chính phủ, đưa trí thức về cơ sở. Đến với Bản Phố 1 bản phố 2, đến với những người dân thân thiện như Giàng Seo Sẩu, Lý Seo Cường, Vàng Seo Chúng, Lý Seo PLấu… Những người tuổi trẻ biết phát huy truyền thống quê hương, biết áp dụng tiến bộ khoa học trong sản xuất cây dược liệu, trong kinh doanh du lịch để đổi thay cuộc sống.

Vắt qua con dốc thoai thoải, trên cung đường xuân thảm nhựa uốn lượn về xã Tả Van Chư, sang Hoàng Thu Phố… đi dưới những tán hoa đào hoa mận trắng như tuyết nở tưng bừng tựa chốn bồng lai, làm cho phiêu lãng bước chân du khách. Nằm trên độ cao 1300 -1500m khí hậu quanh năm mát mẻ. Với những thung lũng rộng mỡ màu rất phù hợp cho phát triển vùng cây chuyên canh dược liệu tầm cỡ khu vực.

Trong mấy năm gần đây vai trò của cây dược liệu nói chung đặc biệt là cây cát cánh đã khẳng định nguồn thu chủ lực giúp người dân nơi đây xóa đói, giảm nghèo bền vững. Vùng dược liệu đã cho hiệu quả kinh tế cao, chất lượng sản phẩm tốt đã làm lên thương hiệu dược liệu Bắc Hà. Không chỉ vậy, mỗi mùa hoa cát cánh nở lại thu hút nhiều du khách chọn nơi đây trải nghiệm.

Theo kỹ sự nông nghiệp Trần Văn Sơn - Cán bộ Trung tâm dịch vụ tổng hợp nông nghiệp huyện Bắc Hà, phụ trách khuyến nông cho biết: Xã Tả Van Chư là một trong chín xã của huyện Bắc Hà được quy hoạch trồng cây dược liệu và cây ăn quả ôn đới. Riêng cây dược liệu cát cánh thì Tả Van Chư là vùng trọng điểm, với tổng diện tích năm 2021 gần 100 ha. Theo quy hoạch dự kiến đến năm 2022 diện tích cây cát cánh ở Tả Van Chư sẽ phát triển khoảng 150ha, nâng diện tích cây dược liệu vùng lên 280 ha. Điều đặc biệt mới hiện nay xã đang phát triển mô hình trồng xen cây dược liệu trên vườn cây ăn quả ôn đới khi chưa khép tán đã mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Từ khi triển khai dự án trồng dược liệu bà con Nhân dân được tập huấn và cam kết thực hiện canh tác đúng quy trình kỹ thuật, khắt khe về sản xuất dược liệu an toàn. Chính các yếu tố đó đã giúp cho sản phẩm vùng nguyên liệu ở Bắc Hà đạt tiêu chuẩn GACP-WHO. (chứng chỉ của tổ chức y tế thế giới). Mô hình canh tác này được sự hỗ trợ và giám sát kỹ thuật bởi BioTrade - Dự án phát triển dược liệu sạch do Liên minh châu Âu tài trợ và chính thức được cấp chứng nhận đạt chuẩn.

Do làm tốt công tác quản lý từ chăm sóc cho đến thu hái nên chất lượng sản phẩm dược liệu của Bắc Hà có thương hiệu cao trên thị trường. Thực tế đã chứng minh cây dược liệu giúp người dân xóa đói giảm nghèo, nhiều hộ vươn lên làm giàu. Thôn Lả Dì Thàng xã Tả Van Chư có nhiều hộ điển hình phát triển kinh tế bằng cây dược liệu.

Ông Giàng Seo Hồ là một trong những hộ có diện tích cây cát cánh nhiều cho biết: Năm 2020 gia đình nhà ông trồng 0,8 ha khi thu hoạch đã cho thu nhập 150 triệu. Năm nay gia đình ông đã mở rộng diên tích lên 1,2 ha, dự kiến sẽ đem về cho gia đình khoảng hơn 200 triệu. Và nhiều hộ gia đình khác đã thoát nghèo trở nên khá từ cây dược liệu như gia đình ông Hoàng Seo Hảng, Giàng Seo Tiềm, Giàng Seo Ly…

Tạm biệt vùng cây cát cánh, theo sắc Xuân dẫn dụ về xã Lùng Phình nơi nhộn nhịp chợ phiên, nơi những con người khoáng đạt sinh nghiệp trên đất rồng huyền thoại. Nắng Xuân vàng chảy trên đồi nương, thong thả cuốc bộ trên con đường bê tông phẳng phiu ẩn hiện dưới tán đào phai thắm sắc. 

Gặp Bí thư đảng ủy xã Vàng Seo Dín niềm nở như người thân lâu ngày gặp lại. Cái lý của người vùng cao ngày Tết sum vầy, rượu ngô thơm lừng róc rách mừng cố tỷ như lửa cháy. Tay nắm chặt tay. Căn nhà của người anh em đi trước trong phát triển du lịch đã là Homestay xinh đẹp đón khách bốn phương. Rồi Vàng Seo Dín tự tay lái chiếc xế hộp đưa đến thăm trang trại trồng dâu tây và cánh đồng dược liệu đương quy đang thu hoạch cứ thoảng mùi yêu thương. Vùng chuyên canh cây dược liệu như đương quy, xuyên khung, atiso, đan sâm, bạch truật…và những trang trại rau quả công nghệ cao đã và đang khẳng định được vị thế ưu việt trong phát triển kinh tế mang tính bền vững cho vùng cao Bắc Hà. Mỗi ha dược liệu bình quân thu nhập 170 đến 200 triệu, giá trị kinh tế cao gấp 8 lần trồng ngô. Những cánh đồng bạc tỷ ở vùng cao nguyên trắng không còn là giấc mơ mà nó đang hiển hiện nơi đây. Cùng với sự phát triển du lịch cộng đồng đã và đang làm thay đổi cuộc sống vùng cao.

Dưới vườn hoa lê nở trắng muốt nhìn những nam nữ đang hồn nhiên nô đùa, trong tôi thấy xao xuyến yêu thương. Một mùa Xuân mới đong đầy trên cao nguyên Bắc Hà.