Tuy nhiên qua thời gian, nhạc cụ dân tộc đang có sự kém hấp dẫn với khán giả, đặc biệt là giới trẻ. Làm thế nào để những người trẻ yêu nhạc cụ dân tộc hơn là sự trăn trở của nhiều người, nhiều địa phương...

Nhạc cụ dân tộc rất phong phú, đa dạng

Bà Đặng Hoài Thu, Quản lý Phòng trưng bày Viện Âm nhạc Việt Nam chia sẻ: Việt Nam là một đất nước phong phú và đa dạng về nhạc cụ dân tộc. 54 dân tộc anh em trong cả nước đều có đại diện đặc trưng cho loại hình âm nhạc. Ví dụ ở dân tộc Tây Nguyên có đại diện rất là nhiều các loại nhạc cụ như cồng chiêng, đàn T’rưng, sáo và các loại nhạc cụ được làm từ tre, nứa… Còn ở dân tộc Tày, Nùng lại có đàn tính Tày và tính Then. Dân tộc Việt lại nổi tiếng về những nhạc cụ như đàn bầu, đàn nguyệt, đàn đáy… Chính vì thế đã tạo nên những sắc màu dân tộc.

Ví dụ ở dân tộc Tày hoặc dân tộc Nùng sẽ hát then trong lễ hội hay khi làm lễ để cúng cầu cho khỏi bệnh. Hoặc người Tây Nguyên có Lễ hội Đâm trâu để nói về không gian văn hóa cồng chiêng… Nhạc cụ gắn với văn hóa Việt có trống đồng rất nổi tiếng. Trống đồng được xem là một di vật tượng trưng cho buổi bình minh trong lịch sử dân tộc. Trống đồng là sản phẩm trong thời kỳ cực thịnh của nhà nước Văn Lang, đã đi vào lịch sử nước ta như một kỳ công tuyệt diệu. Vào những ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, trống đồng thường được dùng làm lễ khai hội tượng trưng cho văn hóa người Việt. Còn âm nhạc Cung đình Huế ngày xưa thường dùng dàn nhạc Đại nhạc và Tiểu nhạc biểu diễn trong các tiệc lớn của triều đình. Họ sử dụng 8 loại nhạc cụ khác nhau...

Tuy nhiên, theo bà Thu, hầu hết giới trẻ hiện nay thích những nhạc hiện đại như nhạc Pop, Rap… hoặc người ta đánh đàn piano hay guitar, rất ít giới trẻ quan tâm đến âm nhạc dân tộc.

Cách đây nhiều năm, nghệ nhân Đinh Văn Ước- một trong số ít người ở huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) có thể chế tạo và sử dụng các loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc Hrê từng chia sẻ: Bản sắc văn hóa truyền thống của người Hrê ở Quảng Ngãi rất phong phú và đa dạng, song lại có xu hướng bị mai một. Bởi khi kinh tế phát triển, đời sống của bà con đồng bào Hrê được nâng lên, thì tuổi trẻ cũng không mấy người mặn mà với những nhạc cụ truyền thống. Các làn điệu quen thuộc của đồng bào Hrê trước đây như cồng chiêng, hát ta lêu, ta choi, sáo ta lía, đàn vơ roát, rơ đong …đang dần bị mai một. Ngoài việc chế tạo lại các nhạc cụ, ông Ước cũng phải chỉ dạy cho con cháu cách sử dụng để mong sao đời sau vẫn có người giữ được bản sắc của dân tộc.

Đến gần hơn với giới trẻ

Để đưa nhạc cụ dân tộc đến với giới trẻ là “bài toán” khá khó cần sự đồng lòng góp sức của nhiều đơn vị, nhiều người có tâm huyết. Hiện nay, Viện Âm nhạc Việt Nam cũng đang đưa những hình thức âm nhạc mang đậm bản sắc dân tộc, những nhạc cụ truyền thống… đến gần hơn với giới trẻ. Theo bà Thu cho biết: Thời gian gần đây, Viện Âm nhạc đã phát động phong trào mời các trường đến thăm quan và giới thiệu cho các em về nhạc cụ dân tộc, cũng như biểu diễn các loại hình âm nhạc dân tộc để các em hiểu, biết được âm nhạc Việt Nam mình rất là phong phú và đa dạng. “Có nhiều học sinh đến đây không biết tên một số nhạc cụ nổi tiếng của dân tộc Việt Nam, đấy là sự thiệt thòi đối với các em học sinh. Chính vì thế mà các nghệ sĩ cũng đã tìm hiểu, tìm tòi, đánh những bản nhạc phổ thông để giới trẻ có thể hiểu hơn nền âm nhạc dân tộc. Nếu đánh những bản nhạc cổ ngày xưa thì các em không thể hiểu được.

Cũng theo bà Thu, điều quan trọng để nhạc cụ dân tộc đến gần hơn với giới trẻ là đưa nhạc cụ vào học đường, biến nó trở thành một môn học. Từ đó giúp các em phần nào hiểu biết và nắm bắt được Việt Nam mình có những loại nhạc cụ gì. Để từ đó các em biết được những giá trị về những loại nhạc cụ dân tộc Việt Nam và nói được văn hóa của những nhạc cụ đó.

Hiện tại ở Viện Âm nhạc Việt Nam có bảo tồn nhiều loại nhạc cụ khác nhau như ở đây có phòng sưu tầm và nghiên cứu để giữ được truyền thống giới thiệu đến du khách. Du khách không thể đến tận nơi các vùng dân tộc để xem nhạc cụ đó. Chính vì vậy Viện Âm nhạc Việt Nam đã mang âm hưởng và nhạc cụ về đây để trình diễn và giới thiệu cho du khách và các sinh viên tận mắt chứng kiến. Đấy chính là cách bảo tồn sống trong âm nhạc Việt Nam.

“Thời gian gần đây có một số nhạc sĩ trẻ kết hợp nhạc cụ dân tộc với âm nhạc đương đại đã đem lại hiệu ứng nhất định, thu hút được sự quan tâm của một số bạn trẻ. Đấy cũng là sự tìm tòi đa dạng và được đánh giá cao. Bởi có sự sáng tạo mới không ngừng phát triển. Nếu bảo tồn mà không có sự sáng tạo thì không bao giờ phát triển, đây là hai việc luôn luôn song hành cùng nhau. Các nghệ sĩ kết hợp với âm nhạc đương đại để đưa âm nhạc dân tộc vào là một cách làm hay vì giới trẻ nắm bắt được nền âm nhạc đó rất là chuẩn. Bởi thế, việc kết hợp những bản nhạc mang âm hưởng dân gian với âm nhạc hiện đại để lan tỏa ra nhiều người là một cách làm hay”- bà Thu nhận định.