Miền sương khói yên bình

Trần Thái là một trong số những họa sĩ tiêu biểu với lối vẽ ấn tượng, đặc trưng. Sắc màu hội hoạ của ông khá thong dong, sở hữu kỹ thuật tốt và làm chủ hoàn toàn các chất liệu, nên những tác phẩm thường thanh thoát, khoáng đạt.

Sinh ra và lớn lên ở vùng núi xứ Tuyên, hoạ sĩ Trần Thái có thời gian dài công tác tại Đoàn ca múa kịch Hà Tuyên (nay là Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh), Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh. Năm 2011, gia đình hoạ sĩ Trần Thái chuyển về Hà Nội và công tác tại Hội Văn học nghệ thuật các DTTS Việt Nam. Dù có xưởng vẽ nhỏ ở Hà Nội nhưng dường như tâm hồn ông luôn phiêu du về nơi mình sinh ra, vùng cao xứ Tuyên. Nơi có người Tày, người Mông, người Dao… sinh sống. Với ông, đó là miền sương khói  yên bình để tâm hồn ông được tĩnh lặng trước cuộc sống xô bồ, bon chen nơi phố thị phồn hoa.

Những tác phẩm như: “Ngày mơ”, “Chợ phiên”, “Mẹ con”... làm rung cảm bao người thưởng lãm. Người yêu hội họa dễ dàng nhận ra hình ảnh phong cảnh miền núi thân thuộc, đẹp vẻ đẹp giản dị, nguyên sơ, con người hiền hòa, thân thiện. Đó là sự hùng vĩ của bóng núi xám, bầu trời cao rộng, rặng cây xanh, con đường sơn cước vắng vẻ, sắc màu thổ cẩm, những người dân tộc Dao Đỏ, người Mông... Tất cả tạo nên một không gian đậm chất núi rừng Việt Bắc, mà ở đó hình ảnh đồng bào dân tộc với trang phục đặc trưng luôn là trung tâm.

Bạn bè trong giới hội họa thường nhận định, con đường hội hoạ của Trần Thái thật rõ nét và đã được định hình một cách nhanh chóng, những tác phẩm nhìn một lần có thể nhận ra phong cách riêng. Họa sỹ Đỗ Đức từng chia sẻ rằng, đó là nét huyền ảo nơi bản làng, có tình yêu cuộc sống với lối biểu hiện riêng biệt, rất ma mị với gam màu xanh núi, một ánh sáng vàng, quý như vàng mà không có thật, le lói như xói vào lòng người xem. Nhưng để biểu cảm tâm hồn thì tuyệt vời, không lẫn với ai.

Trong góc sáng tạo và tiềm thức của mình, hoạ sĩ Trần Thái luôn giành sự ưu ái cho những người phụ nữ, về tình yêu mẫu tử, tình yêu lứa đôi. Mảng đề tài này đã làm nên một vệt sáng trong hành trình nghệ thuật của ông. Đến với tác phẩm như: “Lên nương”, “Giã cốm”, “Trên núi”… hoạ sĩ Trần Thái khắc họa người phụ nữ tần tảo, chịu thương chịu khó làm lụng quanh năm, việc đồng áng, chăm sóc gia đình. Vất vả mệt nhọc là thế nhưng ở họ vẫn toát lên niềm vui, nụ cười hạnh phúc, tinh thần lạc quan. Đến với “Mẹ bồng con”, “Mẹ và con”…người xem như an yên hơn với sắc màu dịu hiền, tươi sáng của người mẹ trẻ và những đứa con thơ quấn quýt bên nhau, dành cho nhau ánh mắt, cử chỉ thật ngọt ngào, ấm áp.

Điều đặc biệt, hoạ sĩ Trần Thái đã khéo léo và sáng tạo trong từng nét vẽ. Ông mượn màu sắc trong trang phục thổ cẩm của đồng bào dân tộc để pha trộn hài hòa, tạo nên sự đặc sắc và lôi cuốn. Đó chính là nét riêng mà nhiều họa sỹ trẻ đương đại ao ước muốn học hỏi.

Mỗi bức tranh là một câu chuyện

Hoạ sĩ Trần Thái thừa nhận rằng: “quê hương miền núi Tuyên Quang là nguồn cảm hứng bất tận, luôn là miền ký ức hội họa êm đềm, trong sáng trong tôi”. 

Hình ảnh về những buổi chợ phiên miền núi khiến ông có xúc cảm đặc biệt, trở thành nỗi day dứt, khắc khoải để tạo nên nhiều tác phẩm mang tựa đề “Chợ”, “Những người đàn bà ra chợ”, “Chợ miền núi”, “Chợ Chiêm Hóa”. Hòa trong không khí rộn ràng tươi vui của một buổi chợ phiên ở miền quê với hình ảnh từng tốp người đi mua sắm, những hàng hóa thực phẩm bày bán: Vuông vải thổ cẩm, đôi lợn con, nụ cười hạnh phúc của trẻ người Mông, người Dao bên cạnh mẹ… Điều ông muốn gửi gắm trong các tác phẩm về chợ miền núi không đơn thuần là hoạt động giao thương buôn bán rộn ràng, tấp nập mà ở đó còn có sự gắn kết tình cảm giữa người với người.

Những người phụ nữ quan tâm, ngắm nghía sửa sang trang phục cho nhau, họ làm đẹp để tự tin trong buổi chợ phiên. Người xem cảm nhận được giữa không gian chợ rộng lớn vẫn có sự gắn kết, tình cảm làm cho tác phẩm trở nên ấm áp, gần gũi hơn.

Có gì thật dịu dàng, mê hoặc khi ta ngắm nhìn những bức tranh đời sống người miền núi của hoạ sĩ Trần Thái. Sự chuyển động bình yên từ mỗi khuôn mặt; vẻ đẹp thanh tú từ dáng hình bé gái, thiếu nữ đôi mươi; nét hồn hậu, nguyên sơ trong nụ cười đàn ông, đàn bà Mông, Dao… Từ họ tỏa ra một sự ấm áp lạ lùng. Đến nỗi nhìn tranh, ta không thể không yêu lấy cuộc đời mình đang sống, cảm thấy cần trân trọng và tha thiết với nhau hơn.

Tranh của họa sĩ Trần Thái không chỉ ghi dấu bởi những nét vẻ tỉ mỉ, sáng tạo về đồ vật, trang phục truyền thống mà còn gây ấn tượng bởi màu sắc và hình ảnh độc đáo. Cũng chính bởi những điều đặc biệt mà tác phẩm của ông nhận được sự yêu thích và đồng cảm của người thưởng thức ở các lứa tuổi khác nhau. Đến với dòng tranh về đề tài văn hóa truyền thống qua tác phẩm “Ngày cấp sắc”, “Mùa thổ cẩm”, người xem như lạc bước vào không gian bình yên, tuyệt đẹp của con người vùng cao qua gam màu tươi sáng, rực rỡ. Tác phẩm được tái hiện từ tư liệu trong những chuyến đi thực tế ở Hàm Yên, Na Hang, Lâm Bình… Ông thường mượn sắc màu trong trang phục người Dao, Mông, Tày để thể hiện bút pháp tạo nên không gian hội họa cuốn hút đến lạ kỳ. Ở bất cứ tác phẩm nào, người thưởng lãm cũng dễ dàng nhận ra bút pháp cô đọng về ý, nét tinh giản về hình, vẻ đẹp dịu dàng nên thơ, trong trẻo như một cuộc dạo chơi lãng đãng.

Cũng là một trong số những hoạ sĩ vững vàng về hình họa nhưng ông ưa chuộng diễn hình bằng đường nét trữ tình, uyển chuyển như trang trí của dân tộc. Ông không định tả mà chú trọng vào gợi tả, cái thần tình ở ông là có khi chỉ vài đường nét cũng làm bừng lên cái tình miền núi và dân tộc.

Có thể nói họa sĩ Trần Thái là người có duyên "kể chuyện" dân tộc miền núi bằng hội họa. Qua tranh của ông, người xem hiểu được nét phong tục, tập quán của người Dao, Mông, Tày… giữa một vùng núi non Việt Bắc hùng vĩ. Đối với ông, đó là nguồn chất liệu phong phú, nguồn cảm hứng không bao giờ vơi cạn, là chất men tạo nên sự thăng hoa cho người họa sĩ.