Những cánh rừng nghìn năm tuổi

Đến huyện biên giới Tây Giang, tỉnh Quảng Nam chúng ta dễ dàng bắt gặp những cánh rừng hằng trăm, thậm chí hằng nghìn năm tuổi. Người Cơ Tu nơi biên viễn vẫn luôn tự hào về rừng. Với họ, thì việc cấm xâm hại đến rừng chính là triết lý và cách ứng xử công bằng đối với mẹ rừng, với môi trường tự nhiên.

Tình yêu núi, yêu cánh rừng đã hóa thành dòng chảy sức mạnh trong mỗi người dân Cơ Tu. Cũng từ đây những tổ bảo vệ rừng đã ra đời, những cánh rừng không còn hoang vu nữa mà được chăm sóc bảo vệ bởi chính bàn tay những người con của núi rừng.

Nhiều năm trước đây, khi chinh phục đỉnh Arung quanh năm mây phủ ở vùng cao Tây Giang, người Cơ Tu đã phát hiện ra những cánh rừng pơ mu, rừng lim xanh, rừng đỗ quyên... từ hằng trăm đến nghìn năm tuổi. Từ đỉnh cao phóng tầm mắt ra xa, một khu rừng đỗ quyên hiện ra bạt ngàn, nguyên sơ và chưa hề có dấu hiệu tác động của con người.

Trước khi tìm thấy khu rừng đỗ quyên hằng trăm năm tuổi vào tháng 8/2016, một khu rừng ngàn năm tuổi khác là pơ mu tại đỉnh Zi’liêng (cao 1.400 m) đã được người dân địa phương phát hiện vào năm 2011. “Vương quốc pơ mu” này rộng đến 4.500 ha nằm ngay biên giới Việt - Lào. Riêng vùng lõi rộng chừng 450 ha, trong đó có 725 cây pơ mu được công nhận là Cây di sản Việt Nam vào tháng 5/2016.

Quần thể cây di sản hiện nằm chủ yếu ở 2 xã A Xan và Tr’Hy của huyện Tây Giang, ở độ cao 1.500m so với mặt nước biển, dưới chân núi Zi’lieng. Những cây pơ mu có tuổi từ hơn 300 năm đến 1.000 năm. Đường kính cây pơ mu lớn nhất gần 5,5m.

Và, ở làng A ting (xã Ga ry, huyện Tây Giang)  còn có một rừng đa cổ thụ, khiến nhiều người khi lạc vào đây giống như đang lạc vào thế giới cổ tích của người khổng lồ. Già làng A Ting - Ríah Nhoót khi dẫn chúng tôi cùng những trai làng vào rừng đa, già vừa đi vừa kể chuyện, thủ thỉ như đang nói chuyện với rừng: “Đã trên 70 năm rồi đấy, mình già đi, chứ những “cụ” đa này không thay đổi gì nhiều. Lúc còn nhỏ, già đã thấy những cây đa to như thế này. Để bảo vệ rừng, người Cơ Tu đã dựng nên những truyền thuyết, huyền thoại về rừng. Rồi bằng hình thức truyền miệng các câu chuyện đã được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Những khu rừng đã hóa thành linh thiêng không ai dám xâm phạm”, già làng nói.

Hằng năm, vào tháng 2 dương lịch, UBND huyện Tây Giang phối hợp với các xã tổ chức lễ hội Tạ ơn rừng với những nghi thức mang đậm dấu ấn văn hóa tâm linh truyền thống của đồng bào Cơ Tu ở huyện miền núi giáp với nước bạn Lào. Đây cũng là dịp theo quan niệm của đồng bào Cơ Tu là thời điểm tốt nhất trong năm để mở cửa rừng. Sau lễ này, người dân mới vào rừng săn bắn, thu hái sản vật.

Du lịch ngắm rừng

Huyện Tây Giang đã thành lập tổ quản lý bảo vệ rừng thôn, bản để tuần tra từ nhiều năm qua. Những già làng uy tín, có sức ảnh hưởng với cộng đồng cũng thường xuyên nói chuyện, vận động người dân, do vậy đã tác động mạnh mẽ đến ý thức giữ rừng của mỗi người Cơ Tu...

Sau khi làm lễ đón nhận danh hiệu Cây di sản cho 725 cây pơ mu, huyện Tây Giang cũng đưa vào vận hành khu lưu trú khoảng 10 nóc nhà sàn truyền thống của người Cơ Tu ngay tại khu vực sát lõi của khu rừng. Với thời tiết mát lạnh dễ chịu, cùng với vẻ đẹp của của những cánh rừng nghìn năm tuổi, Tây Giang đang hướng đến phát triển du lịch sinh thái, du lịch xanh, giúp đồng bào người Cơ Tu nơi đây “sống” được nhờ rừng.

Ông Nguyễn Văn Lượm, Chủ tịch UBND huyện Tây Giang cho biết, hiện Huyện đã dựng lên 10 nhà gươl tại vùng lõi pơ mu để phục vụ công tác bảo tồn và du lịch. Huyện cũng đang xúc tiến dựng các điểm dừng chân, mở dịch vụ du lịch homestay cho các hộ dân sinh sống quanh vùng đệm rừng pơ mu. Tây Giang sẽ tiếp tục hoàn thành tất cả những cơ chế chính sách và thủ tục trong quản lý gắn với bảo vệ và phát triển rừng. Trước mắt, Huyện sẽ thành lập tổ quản lý khu du lịch sinh thái văn hóa pơ mu.

Với nguồn tài nguyên độc đáo, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, văn hóa được bảo tồn nguyên vẹn, người dân thân thiện…, nếu được đầu tư về hạ tầng giao thông và quảng bá tốt thì chắc chắn 500 ha rừng pơ mu sẽ trở thành một sản phẩm du lịch đặc biệt và khác biệt, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Khách du lịch khi tới đây tham quan nghỉ dữơng cũng đã đặt cho khu rừng rất nhiều cái tên mĩ lệ: “Vương quốc pơ mu”, “công chúa ngủ trong rừng”, “đại ngàn lâm mộc ngũ hổ pơ mu”... chính vì quá yêu mến và choáng ngợp trước thiên nhiên ở nơi này.

Du lịch ngắm rừng đang là hành trình du lịch mới mẻ và hấp dẫn ở Tây Giang. Ngoài thiên nhiên hùng vĩ choáng ngợp hiện ra trước mắt, du khách còn có cơ hội được thưởng thức văn hóa tộc người Cơ Tu đặc sắc và thăm cột cờ Tổ quốc trên đỉnh Zi’lieng, thăm thung lũng A Xan, cổng trời Tây Giang...

UBND huyện Tây Giang đã chỉ đạo phục dựng lại các lễ hội truyền thống như lễ khai năm tạ ơn rừng, lễ kết nghĩa, lễ dựng cây nêu và các trò chơi dân gian… nhằm thu hút du khách tham quan.