Hàng ngàn hộ dân đã được hưởng lợi

Thực hiện Dự án 1 về giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt theo chương trình MTQG 1719 tại Nghệ An, vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách Trung ương bố trí năm 2022 là 46 tỷ 735 triệu đồng; năm 2023 là 30 tỷ 891 triệu đồng; vốn sự nghiệp nguồn ngân sách Trung ương bố trí kinh phí năm 2022 là 17 tỷ 890 triệu đồng, ngân sách địa phương bố trí đối ứng 1 tỷ 789 triệu đồng còn năm 2023 bố trí 49 tỷ 71 triệu đồng.

Đối với việc hỗ trợ đất ở, giai đoạn 2021-2025, tổng kế hoạch vốn Trung ương phân bổ cho tỉnh Nghệ An để thực hiện nội dung này là 1tỷ 24 triệu đồng để hỗ trợ 31 hộ (Kỳ Sơn: 11 hộ; Tương Dương: 10 hộ; Quế Phong: 10 hộ). Năm 2022, UBND tỉnh đã giao 100% kế hoạch vốn của giai đoạn để các địa phương triển khai thực hiện. Các huyện đã phê duyệt đối tượng để hỗ trợ, với kinh phí mỗi 40 triệu đồng/hộ. Đến nay, đã thực hiện hỗ trợ 10 hộ, với tổng diện tích đất hỗ trợ là: 2.050m²; giải ngân được 400 triệu đồng, đạt 32,25% kế hoạch.

Đối với nội dung hỗ trợ nhà ở, trong giai đoạn 2021-2025, kế hoạch vốn ngân sách Trung ương phân bổ cho tỉnh Nghệ An để thực hiện nội dung hỗ trợ nhà ở là 25, 28  tỷ đồng để hỗ trợ 632 hộ. UBND tỉnh đã giao kinh phí để các địa phương triển khai thực hiện năm 2022 là 12,6 tỷ đồng (315 hộ); năm 2023 là 7,16 tỷ đồng (179 hộ). 

Đến nay, các huyện đã rà soát, phê duyệt đối tượng các hộ gia đình thụ hưởng. Đã xây dựng hoàn thành 166 căn nhà; đang xây dựng 209 căn nhà, có 119 hộ chưa khởi công xây dựng và đã giải ngân được 5,688 tỷ đồng.

Trong việc hỗ trợ đất sản xuất và chuyển đổi nghề giai đoạn 2021-2025, nguồn vốn Trung ương phân bổ cho tỉnh để thực hiện nội dung hỗ trợ đất sản xuất, là 30,15 tỷ đồng để hỗ trợ 1.340 hộ. Theo đó, năm 2022, 2023 do nhiều nguyên nhân vẫn chưa thực hiện việc phân bổ cho các địa phương để triển khai thực hiện. 

Năm 2024 đang trình phân bổ 16,312,5 tỷ đồng cho 4 huyện là Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông và Quế Phong. Đối với việc hỗ trợ chuyển đổi nghề, ngân sách trung ương cấp năm 2022 là 9,374 tỷ đồng để hỗ trợ 938 hộ có nhu cầu chuyển đổi nghề; năm 2023 là 28,65 tỷ đồng để hỗ trợ 2.865 hộ. Tổng cộng 2 năm, kế hoạch vốn ngân sách Trung ương thực hiện nội dung chuyển đổi nghề là 38,024 tỷ đồng, định mức mỗi hộ được hỗ trợ 10 triệu đồng/hộ. Đến nay, đã hỗ trợ 318 hộ, giải ngân được 3,18 tỷ đồng.

Với hạng mục nước sinh hoạt, tỉnh Nghệ An ưu tiên hỗ trợ để mua sắm trang bị hoặc xây dựng bể chứa nước phục vụ sinh hoạt của hộ gia đình tại các thôn bản. Ngân sách trung ương cấp năm 2022, là 8.514 tỷ đồng để hỗ trợ 2.838 hộ; năm 2023 là 21,309 tỷ đồng để hỗ trợ 7.103 hộ. Tổng cộng 2 năm, kế hoạch vốn ngân sách Trung ương thực hiện nội dung hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán là 29,823 tỷ đồng, định mức mỗi hộ được hỗ trợ 3 triệu đồng/hộ. Đến nay, các huyện đã xây dựng kế hoạch và thực hiện giải ngân được 7,404 tỷ đồng.

Riêng hỗ trợ nước sinh hoạt tập trung, giai đoạn 2021-2025, tổng kế hoạch vốn Trung ương phân bổ cho tỉnh Nghệ An để thực hiện là 105,011 tỷ để thực hiện 46 công trình nước sinh hoạt tập trung ở 10 huyện gồm Kỳ Sơn (10 công trình); Tương Dương (5 công trình); Con Cuông (7 công trình); Anh Sơn (1 công trình); Tân Kỳ (4 công trình); Quế Phong (8 công trình); Quỳ Châu (4 công trình); Quỳ Hợp (6 công trình); Nghĩa Đàn (1 công trình). 

Năm 2022, đã phân bổ 32,895 tỷ đồng để thực hiện 25 công trình mới; năm 2023 đã phân bổ 23,731 tỷ đồng để thực hiện 25 công trình chuyển tiếp và xây dựng mới 1 công trình. Đến nay, đã giao 100% chi tiết kế hoạch vốn; giải ngân được 28,994 tỷ đồng.

Tiến độ giải ngân đạt cao nhưng vẫn còn nhiều khó khăn

Theo tỉnh Nghệ An, dự ước thực hiện 4 nội dung đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt của Dự án 1, Chương trình MTQG 1719 sẽ giải ngân hoàn thành theo kế hoạch. Cụ thể, đến 31/12/2023 các nội dung đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt tập trung sẽ giải ngân đạt 100% kế hoạch vốn; riêng nội dung chuyển đổi nghề dự ước đến 31/12/2023 giải ngân đạt 99,8% kế hoạch, còn nước sinh hoạt phân tán giải ngân đến 31/12/2023 đạt 97,86% do hết đối tượng thụ hưởng.

Mặc dù việc giải ngân đạt cao, tuy nhiên việc thực hiện Dự án 1 ở Nghệ An được đánh giá là còn chậm so với kế hoạch, người dân vùng dự án chậm được hưởng chính sách, ảnh hưởng tới mục tiêu, hiệu quả của Chương trình MTQG 1719.

Về nguyên nhân, tỉnh Nghệ An cho rằng: Tuy năm 2022, Uỷ ban Dân tộc đã ban hành thông tư hướng dẫn, nhưng chưa có mức hỗ trợ. Ngày 23/2/2023, Chính phủ ban hành Quyết định 04/2023/QĐ-TTg ngày 23 tháng 02 năm 2023 của Thủ Tướng Chính phủ về mức hỗ trợ và cơ chế hỗ trợ sử dụng vốn đầu tư công để thực hiện một số nội dung Dự án 1 để quy định. Nhưng các nội dung về hỗ trợ nhà ở, đất ở, đất sản xuất thuộc nhóm hỗ trợ trực tiếp cho hộ gia đình không theo dự án đầu tư, thực hiện theo cơ chế đặc thù (sử dụng vốn đầu tư công), cần phải có hướng dẫn về cơ chế đặc thù sử dụng vốn đầu tư công để hỗ trợ về nhà ở, đất ở, đất sản xuất thuộc dự án.

Đến ngày 24/6/2023, Chính phủ ban hành Nghị định số 38/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19 tháng 4 năm 2022 của Chính phủ quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình MTQG mới có đầy đủ văn bản của Trung ương làm cơ sở pháp lý để thực hiện các nội dung hỗ trợ về nhà ở, đất ở, đất sản xuất của Dự án 1.

Bên cạnh đó, việc quy định giao địa phương ban hành quy định định mức đất ở, định mức bình quân đất sản xuất để làm cơ sở thực hiện Dự án 1 theo khoản 1 Điều 5 Thông tư số 02/2022/TT-UBDT ngày 30/6/2022 của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc và khoản 5 Điều 1 Thông tư số 02/2023/TT-UBDT ngày 21/8/2023 của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (sửa đổi, bổ sung Điều 8 Thông tư số 02/2022/TT-UBDT ngày 30/6/2022 của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc), nhưng không có văn văn bản hướng dẫn và chưa được pháp luật quy định cụ thể để làm cơ sở pháp lý để ban hành các văn bản của địa phương, dẫn đến lúng túng trong quá trình triển khai thực hiện, trong khi đó pháp luật đất đai hiện hành cũng không quy định mức đất ở, đất sản xuất đối với hộ gia đình nên không có cơ sở ban hành văn bản quy định định mức đất ở, đất sản xuất cho mỗi hộ nghèo vùng đồng bào DTTS và miền núi trên địa bàn tỉnh, dẫn đến văn bản ban hành chậm so với kế hoạch đề ra.

Thời gian của năm 2023 không còn nhiều, để hoàn thành mục tiêu kế hoạch thực hiện Dự án 1 theo kế hoạch, tỉnh Nghệ An đang quyết liệt triển khai một số giải pháp, nhiệm vụ cụ thể. Theo đó, tỉnh sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền sâu rộng mục tiêu, nhiệm vụ của các Chương trình MTQG đến cộng đồng dân cư nhằm tạo sự đồng thuận, tích cực hưởng ứng để phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội trong triển khai thực hiện Chương trình nói chung và các dự án nói riêng. 

Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, các văn bản chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện các nội dung Dự án 1 gắn với rà soát và phê duyệt danh sách đối tượng thụ hưởng theo quy định, đảm bảo thời gian để ngân hàng CSXH có cơ sở để giải ngân các nguồn vốn cho vay. Chủ động trong công tác lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt, huy động nguồn lực, giải ngân vốn thực hiện các các công trình. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kết quả thực hiện Chương trình bảo đảm thường xuyên, liên tục. Các sở, ban, ngành cấp tỉnh căn cứ chức năng nhiệm vụ được phân công, thường xuyên kiểm tra, giám sát kết quả thực hiện các nội dung được giao; đôn đốc, hướng dẫn để triển khai thực hiện.