Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Trọng Nghĩa - Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương - cho biết, nhắc đến địa danh Rừng tràm Bang Biện Phú trong mỗi chúng ta sống lại những ký ức không thể nào quên về một thời đạn bơm khốc liệt, những năm tháng kháng chiến chống Mỹ cứu nước bi hùng, oanh liệt, bất khuất của nhân dân vùng U Minh Thượng.

“Vì vậy, địa phương cần quan tâm làm tốt việc quản lý, giữ gìn và phát huy giá trị của Khu chứng tích chiến tranh rừng tràm Bang Biện Phú và đền thờ anh hùng liệt sĩ, người có công để nơi đây mãi là một địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau”, ông Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang Nguyễn Lưu Trung, để ghi nhớ công ơn, sự hy sinh anh dũng của cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân vùng căn cứ địa U Minh Thượng, đại tướng Lê Hồng Anh - nguyên ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng - đã khởi xướng kế hoạch chi tiết, tiến hành tu bổ, tôn tạo Khu chứng tích chiến tranh rừng tràm Bang Biện Phú và xây dựng Đền thờ anh hùng liệt sĩ, người có công huyện Vĩnh Thuận với tổng nguồn vốn xã hội hóa gần 100 tỉ đồng.

"Ngày 17/5/2023, Kiên Giang động thổ xây dựng Khu chứng tích chiến tranh rừng tràm Bang Biện Phú và Đền thờ anh hùng liệt sĩ, người có công tại huyện Vĩnh Thuận. Hôm nay công trình đã hoàn thành và đưa vào khai thác. Đây là điểm di tích đặc biệt lưu giữ giá trị một giai đoạn lịch sử hào hùng, bi tráng của miền Tây Nam Bộ và Đảng bộ tỉnh Kiên Giang", ông Nguyễn Lưu Trung cho hay.

Khu chứng tích trên có diện tích khoảng 4ha ngay tại khu rừng tràm Bang Biện Phú (huyện Vĩnh Thuận), nằm trong quần thể 31 điểm di tích thuộc di tích lịch sử quốc gia căn cứ U Minh Thượng được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia năm 1997.

Khuôn viên khu chứng tích có tượng đồng Bác Hồ mang biểu tượng "Miền Nam trong trái tim tôi"; các bức phù điêu thể hiện sống động về lịch sử hình thành dân cư - dân tộc, tinh thần chiến đấu của quân và dân huyện Vĩnh Thuận và tỉnh Kiên Giang.

Riêng đền thờ anh hùng liệt sĩ, người có công là công trình chính với không gian 2 bên thờ liệt sĩ; gian giữa thờ Bác Hồ.

Trong chiến tranh, rừng tràm Bang Biện Phú là nơi địch đã bắt bớ, giam cầm và giết hại dã man nhiều chiến sỹ cách mạng. Tháng 2/1955, Ngô Đình Diệm thành lập Đặc khu An Phước và Quận An Phước, bổ nhiệm thiếu tá Lâm Quang Phòng làm đặc khu trưởng, kiêm quận trưởng. Đích thân Ngô Đình Diệm và các thuộc hạ đã dự và cắt băng khánh thành đặc khu An Phước.

Để đàn áp phong trào đấu tranh cách mạng của Nhân dân, chúng thành lập trại giam An Phước trên nền nhà cũ của địa chủ Bang Biện Phú, phía sau trại giam có nhiều đìa lớn nhỏ, có đám tràm trên 100 ha, xung quanh đắp bờ thành cao, có rào dây chì gai nhiều lớp, với diện tích 20m2 chúng nhốt khoảng 100 người, nhà trại được đào sâu xuống 2m, nước lúc nào cũng ngập đến đầu gối. Trong thời gian khoảng 3 năm (từ tháng 4/1955 đến năm 1957), địch đã mở nhiều cuộc càn quét khủng bố, bắt giam cầm hơn 10.000 lượt cán bộ, chiến sĩ cách mạng và những người yêu nước, trong đó có hơn 1.500 người đã bị giết hại tại đây.

Trại giam An Phước tuy không phải như khám lớn Rạch Giá hay Nhà tù Phú Quốc, Côn Đảo… nhưng địch đã dùng đủ mọi cực hình tra tấn dã man để hòng mua chuộc, chiêu hàng và làm lung lạc ý chí của những người cộng sản yêu nước.

Ông Thái Công Bình, có cha là liệt sĩ đã bị giặc giết tại khu rừng tràm khi đang tham gia hoạt động bí mật ở rừng U Minh chia sẻ: “Cuộc cách mạng chống Pháp, chống Mỹ đã thành công, tuy nhiên nhiều đồng chí đã hy sinh ở đây, do đó, tôi rất phấn khởi khi Đảng, Nhà nước đã xây dựng công trình ý nghĩa này để tưởng nhớ những người con ưu tú của dân tộc. Công trình này còn có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục cho thế hệ trẻ biết được cha ông mình trước đây đã chiến đấu như thế nào để có đất nước hòa bình, thống nhất như bây giờ, qua đó khơi dậy lòng yêu nước và khát vọng cống hiến”.

Thực hiện công tác “Đền ơn đáp nghĩa”, đáp ứng nguyện vọng của Nhân dân và thân nhân các liệt sĩ, sau ngày thống nhất đất nước, tỉnh Kiên Giang đã tổ chức nhiều đợt tìm kiếm, quy tập hài cốt các liệt sĩ đã hy sinh tại trại giam An Phước, kết quả đã khai quật được 3 hầm mộ tập thể, mỗi hầm khoảng từ 30 đến 40 hài cốt liệt sĩ; năm 1986 xây dựng nghĩa trang liệt sĩ huyện Vĩnh Thuận (trên nền trại giam An Phước cũ), khi đào đất đắp nền nghĩa trang phát hiện rất nhiều bộ xương cốt, ngoài ra còn nhiều hài cốt liệt sĩ bị mục nát đã lẫn lộn trong đất. Thông tin cung cấp từ các cán bộ cách mạng tham gia công tác ở vùng U Minh Thượng và thông tin từ các tư liệu lịch sử để lại cho thấy hiện còn thất lạc trên dưới 1.000 hài cốt liệt sĩ hy sinh tại trại rừng tràm Bang Biện Phú.