Tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển đã ghi nhận tại hộ anh Rơ Châm Kưm và chị Ksor Hyin, trú tại làng Vân. Theo vợ chồng anh Kưm, khoảng đầu tháng 10/2024, gia đình anh được UBND thị trấn cấp 6 con heo thịt cùng 8 bao cám để chăn nuôi, phát triển kinh tế.

Mừng rỡ khi được sự hỗ trợ của địa phương, gia đình anh Kưm tập trung vệ sinh chuồng, chuẩn bị nước sạch để chăm sóc 6 con heo theo đúng hướng dẫn từ đơn vị cung cấp.

Tuy nhiên, niềm vui chưa được bao lâu, cụ thể là khoảng 1 tuần sau, anh Kưm và chị Hyin bất ngờ phát hiện 1 con trong số 6 con heo có dấu hiệu bệnh nặng, toàn thân đỏ, đi phân lỏng và bỏ ăn. Sự việc được nhà anh báo đến Trưởng thôn để có hướng xử lý. Tuy nhiên, 1 ngày sau thì con heo bệnh đã lăn ra chết.

Chị Hyin nói: Khi được cấp heo vợ chồng mình vui lắm. Cho heo sưởi ấm, uống nước sạch, chỉ ăn cám và men tiêu hóa theo đúng hướng dẫn của cán bộ thú y. Nhưng không rõ thế nào 1 con đã chết, hiện có 1 con đang có dấu hiệu bỏ ăn, 4 con khác thì vẫn ăn bình thường. Mình mong chính quyền, cơ quan chuyên môn có cách nào cứu đàn heo của mình và những hộ khác trong làng.

Buồn hơn, tại hộ anh Rơ Châm Kông, là hộ cận nghèo (trú làng Vân, thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh) với toàn bộ 6 con heo được cấp theo dự án, đều đã chết mà chưa rõ nguyên nhân.

Tại thời điểm ghi nhận vào chiều tối 11/11, bố mẹ của anh Kông cho hay: Con mình đi rẫy rồi. Heo được cấp cho nhà Kông đã chết hết rồi. Heo bệnh gì thì không ai biết. Lúc nhận heo thì tốt, nhưng mấy hôm sau cả 6 con heo chết dần, có nhiều con đi phân ra nhiều máu. Toàn bộ heo chết nhà mình đều đào hố chôn, không ai dám ăn heo bệnh chết.

Cũng tại làng Vân, hộ Rơ Châm Yới thuộc hộ cận nghèo, được cấp 6 con heo, nhưng toàn bộ heo cũng đã chết với tình trạng bệnh như các hộ nêu trên. Hiện chuồng nuôi đã được vệ sinh, rắc vôi bột để sát khuẩn, khử trùng.

Cùng thụ hưởng dự án cấp heo cho hộ có hoàn cảnh khó khăn, tại làng Mun (thị trấn Ia Ly) có 8 hộ được cấp heo, mỗi hộ nhận 5 con. Tuy nhiên, trong tổng số 40 con được cấp, hiện chỉ còn lại 13 con và số heo này có những con đã mắc bệnh, nguy cơ chết là rất cao.

Vợ chồng anh Rơ Châm Kiên, trú làng Mun là hộ nghèo với 6 miệng ăn, tất cả nguồn kinh tế đều phụ thuộc lớn vào rẫy cà phê và 1 sào lúa. Được cấp 5 con heo làm vốn nhà anh Kiên rất vui, vợ chồng thay nhau chăm sóc, cho ăn cám, thuốc theo hướng dẫn. Nhưng cả 5 con heo được cấp cũng bất ngờ lăn ra bệnh, rồi chết dần khiến cả nhà vừa buồn, vừa tiếc cho số tiền mà Nhà nước mua cấp cho hộ khó khăn với mục đích để bà con thay đổi cuộc sống.

Anh Kiên kể: Trước khi nhận heo, mình được chọn đi cùng với Trưởng thôn làng Mun, làng Vân và lãnh đạo thị trấn Ia Ly đến trang trại nuôi heo tại TP. Pleiku để xem heo giống và chọn lựa đưa về làng. Khi heo đưa về làng, ai cũng vui vì có thêm sinh kế, tạo nguồn thu khi đàn heo xuất bán. Nhưng mọi người đều lo vì chưa có kinh nghiệm nuôi heo nhốt trong chuồng. Giờ nhìn thấy đàn heo chết hết, hai vợ chồng vừa buồn vừa lo không biết sẽ phải làm gì để phát triển kinh tế nữa, nghèo vẫn cứ nghèo mãi thôi.

Trước thực tế ghi nhận và số heo chết đang từng ngày tăng lên, các trưởng thôn tại làng Mun và làng Vân đều rất lo lắng và không biết cách nào để ngăn chặn được bệnh cho số heo còn lại.

Ông Rơ Châm Túy, thôn trưởng làng Mun cho hay: Ngày nào có con heo bị chết là mình đều thông tin lên UBND thị trấn Ia Ly để kịp thời xử lý. Không hiểu vì sao mà heo cứ lần lượt chết hết. Chúng tôi đã cho gọi thú y ở thị trấn đến tiêm thuốc cũng không hết bệnh cho heo. Lâu nay, người dân trong làng thường nuôi heo thả rông, đây là lần đầu tiên chúng tôi nuôi heo thương phẩm nhốt chuồng nên cũng không có kinh nghiệm xử lý. UBND thị trấn với hệ thống chính trị thôn làng cũng thường xuyên theo dõi, nhắc nhở bà con thực hiện nuôi theo đúng phương pháp nuôi mà cơ sở cấp giống đã chỉ dẫn nhưng vẫn không thể duy trì sự sống cho đàn heo. Heo giờ chết gần hết, chúng tôi cũng đành chờ chính quyền địa phương có giải pháp gì giúp bà con không?

Làng Vân và Mun là hai làng đặc biệt khó khăn vùng đồng bào DTTS và miền núi, với tỷ lệ đồng bào DTTS Gia Rai chiếm gần 100%. Nhằm giúp người dân từng bước ổn định cuộc sống, giải quyết sinh kế, tăng thu nhập, góp phần giảm nghèo bền vững, UBND thị trấn Ia Ly đã triển khai Dự án 2, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững, với kinh phí 300 triệu đồng để cấp con giống chăn nuôi cho 2 làng. Thế nhưng, việc hàng loạt heo thịt vừa cấp đã chết khiến người dân thấp thỏm lo âu, đứng ngồi không yên bởi đây không chỉ là tài sản có giá trị, số heo trên còn là sinh kế giúp người dân thoát nghèo.

Trao đổi với phóng viên về nguyên nhân dẫn đến số heo vừa cấp đã chết, ông Rơ Châm Vân, Chủ tịch UBND thị trấn Ia Ly xác nhận: Số heo được cấp cho các gia đình ở 2 làng ban đầu đều đảm bảo số lượng, trọng lượng theo quy định. Nhưng do tập tục chăn nuôi của các hộ dân DTTS chưa quen với nuôi nhốt, có thể đã cho heo ăn phải thịt mang mầm bệnh, cho ăn không đúng lượng thức ăn quy định… dẫn đến đàn heo đã chết 52 con/100 con được cấp. Sau khi nhận thông tin, chính quyền địa phương đã thành lập Đoàn tiến hành kiểm tra, xử lý và tìm ra nguyên nhân khiến heo bệnh, chết để khắc phục, đồng thời báo lên cấp trên để có hướng xử lý sớm nhất.