Hành trình của cô gái Ca Dong

Sinh ra và lớn lên trên vùng đất Nam Trà My (Quảng Nam cũ, nay là xã Nam Trà My, TP. Đà Nẵng), nhận thấy thiên nhiên ưu đãi cho nơi đây nguồn nông sản dồi dào, nhiều cây dược liệu quý nên chị Hồ Thị Mười, người Ca Dong (nhóm địa phương của dân tộc Xơ Đăng) nảy ra ý tưởng khởi nghiệp từ chính núi rừng quê hương.

Tốt nghiệp ngành Nông nghiệp Trường Đại học Nông lâm Huế, trở về quê hương làm cán bộ khuyến nông của Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp. Sau nhiều năm theo dõi và xây dựng các chương trình liên quan đến nông lâm nghiệp, chị Mười nhìn thấy những loại dược liệu quý được bà con đi rừng mang về. 

Sau một thời gian tập trung tìm kiếm loại hình kinh doanh vừa có lợi cho dân làng, vừa phù hợp với điều kiện gia đình, chị Mười lên mạng lập trang web, Facebook và bắt đầu khởi nghiệp kinh doanh.

Năm 2009, chị bắt đầu thu gom, buôn bán nhỏ lẻ. Để có được nguồn dược liệu đạt chất lượng, chị đến các bản làng hướng dẫn bà con cách trồng, chăm sóc, thu hái, phơi khô và bảo quản từng loại.

Trước khi lập Cơ sở sản xuất dược liệu Mười Cường, người phụ nữ Ca Dong này đã chủ động làm “cầu nối” giữa đồng bào và thị trường miền xuôi thông qua hoạt động bán lẻ. Sau đó, chị phát triển thêm 2 sản phẩm là chè dây túi lọc và trà giảo cổ lam, đều được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Hồ Thị Mười lặn lội vào từng nóc (chòm bản) để thu mua dược liệu, thảo mộc từ rừng mà bà con người Ca Dong, Xơ Đăng, Bh’noong mang về. 

Chị làm một cái kho rồi mày mò chế biến thô. Cứ như vậy, cơ sở Mười Cường của chị dần trở thành địa chỉ tin cậy để nhiều người tìm mua những loại dược liệu quý từ núi rừng Trà My. Từ kho dược liệu này, nhiều loại sản phẩm ra đời như chè dây, rượu lúa rẫy, giảo cổ lam khô, chuối hột khô.

Năm 2016, chị Hồ Thị Mười mạnh dạn đầu tư hàng trăm triệu đồng để mua máy móc chế biến sâu, đưa ra thị trường sản phẩm trà túi lọc giảo cổ lam. Sau đó, chị đăng ký thành lập Cơ sở sản xuất Mười Cường với vốn ban đầu khoảng 200 triệu đồng và tiếp tục thành lập HTX Cộng đồng Ngọc Linh để phụ nữ Ca Dong cùng tham gia.

HTX chế biến nhiều sản phẩm như cao sâm nam, rượu sâm Ngọc Linh, rượu sâm các loại… giúp người tiêu dùng dễ chọn làm quà. 

Ngoài ra, các sản phẩm giảo cổ lam, chè dây… với công dụng hỗ trợ tim mạch, bảo vệ gan, tăng cường giải độc và hỗ trợ điều trị ung thư cũng ngày càng được thị trường quan tâm.

Có những loại dược liệu quý như sâm Ngọc Linh, chị Mười bảo quản và kinh doanh theo kiểu nguyên liệu tươi, tùy theo yêu cầu khách hàng mà chế biến thành sản phẩm. Khi được hỏi ý tưởng về “kho dược liệu” của đồng bào, Hồ Thị Mười cho biết: “Tôi thành lập cơ sở kinh doanh vì muốn mang đặc sản của đồng bào đi xa hơn nữa, giới thiệu cho người dân cả nước biết về giá trị của dược liệu Nam Trà My.

 Bên cạnh đó, khi đau ốm, bà con mình có dược liệu để dùng và thấy rõ hiệu quả. Tôi cũng mong hiệu quả này đến được với nhiều gia đình hơn, với mức giá rõ ràng, ổn định”.

Năm 2017, Hồ Thị Mười là đại diện của Việt Nam tham dự Hội chợ quảng bá sản phẩm ASEAN tại Singapore và được chọn để thuyết trình về các loại dược liệu, sản phẩm thảo mộc chị đang sản xuất. 

Cơ sở sản xuất dược liệu Mười Cường được công nhận ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo cấp tỉnh năm 2019. Chị Hồ Thị Mười được tỉnh Quảng Nam bầu chọn là cá nhân tiêu biểu dự Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số toàn quốc năm 2020. Chị Hồ Thị Mười được Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Quảng Nam cũ tặng Bằng khen vì đã có thành tích tiêu biểu trong thực hiện Đề án “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp” giai đoạn 2018-2022.

Người mang đến niềm tin

Là một trong những phụ nữ DTTS tiên phong ở vùng cao Đà Nẵng, chị Hồ Thị Mười đã đóng gói, chế biến nhiều sản phẩm dược liệu đặc trưng của Ngọc Linh như sâm Ngọc Linh, giảo cổ lam, chè dây, nấm lim xanh, sâm nam, lá sâm… để đưa ra thị trường. Không chỉ làm kinh tế cho gia đình, chị còn mong muốn hỗ trợ đồng bào thoát nghèo.

Từ đó, chị mạnh dạn thành lập HTX Cộng đồng dược liệu Sâm Ngọc Linh, ưu tiên kết nạp những hộ khó khăn tham gia phát triển các dự án cộng đồng. Hiện HTX có gần 20 hộ DTTS thuộc diện hộ nghèo. Bên cạnh mở rộng vùng sản xuất dược liệu, HTX còn đầu tư trồng sâm Ngọc Linh với quy mô hàng chục héc-ta.

Cơ sở Mười Cường và HTX tạo việc làm thường xuyên cho 10 lao động người Ca Dong, thu nhập bình quân khoảng 6 triệu đồng/tháng. Đơn vị còn liên kết với 20 hộ trồng giảo cổ lam, 15 nhóm hộ trồng chè dây và 8 tổ hợp tác trồng dược liệu dưới tán rừng. Mỗi năm, cơ sở thu mua 2 -3 tấn mỗi loại dược liệu và phân phối khoảng 2.000 hộp sản phẩm, doanh thu đạt xấp xỉ 1,2 tỷ đồng.

Đến nay, cơ sở Mười Cường đã xây dựng được chuỗi giá trị khép kín, giúp bảo quản và chế biến hiệu quả các loại dược liệu thô và nông sản địa phương. Cơ sở cũng phát triển 11 điểm bán lẻ trên cả nước, tạo doanh thu ổn định và việc làm cho hàng chục phụ nữ DTTS.

Chị Hồ Thị Mười là người Ca Dong đầu tiên, tự mình đi khắp nơi giới thiệu sản phẩm dược liệu của núi rừng. Hầu như hội chợ, triển lãm nào có điều kiện tham dự, chị đều góp mặt để quảng bá sản phẩm, qua đó giúp người tiêu dùng hiểu hơn về giá trị của những dược liệu quý của Trà My.

Chọn khởi nghiệp từ dược liệu và mong muốn đưa sản phẩm của đồng bào vươn xa chính là động lực để chị không ngừng nghiên cứu, sáng tạo. Mỗi năm, cơ sở và HTX lại đầu tư thêm thiết bị, mở rộng diện tích vườn dược liệu và hỗ trợ thêm nhiều hộ dân thoát nghèo, làm giàu từ chính cây dược liệu của quê hương.

Ông Trần Văn Mẫn, Chủ tịch UBND xã Nam Trà My,TP. Đà Nẵng cho biết: Hiện nay cùng với việc kinh doanh sâm Ngọc Linh và các sản phẩm dược liệu, mỗi năm, gia đình chị Hồ Thị Mười thu về hàng trăm triệu đồng sau khi trừ chi phí. 

Điều này khẳng định vai trò của phụ nữ trong việc phát triển kinh tế, giảm nghèo, đồng thời thể hiện sự nhạy bén trong sản xuất, kinh doanh, tạo nên bức tranh khởi nghiệp nhiều triển vọng tại miền núi cao Nam Trà My. Sự vươn lên của họ, không chỉ cải thiện cuộc sống, làm giàu cho mình mà còn góp phần thay đổi diện mạo vùng đồng bào DTTS của TP. Đà Nẵng.