Cái lạnh giá ở miền núi phía Bắc thực sự như một chất men tạo nên sự hưng phấn, rung động mạnh mẽ đối với những người mê “xê dịch” để được chinh phục những vùng đất thanh bình, đẹp đẽ và mới mẻ. Thung lũng Bắc Sơn (Lạng Sơn) đã đáp ứng tiêu chí ấy của nhiều người. Không còn mùa vàng nhưng nơi đây vẫn có nhiều thứ đáng để chúng ta khám phá ít nhất một lần trong đời.

Giữa tháng 11, các thửa ruộng ở thung lũng Bắc Sơn đã được đồng bào các DTTS thu hoạch xong xuôi, những gì còn lại trên cánh đồng ấy chỉ toàn là rơm rạ và khô hanh, cỗi cằn. Và, tôi bỗng liên tưởng đến một câu trong ca khúc nổi tiếng “Lúa gặt rồi còn để lại rơm thơm” (Khúc hát sông quê). Một không gian phủ khắp màu nâu trầm sau vụ gặt khiến cho cả thung lũng mang một sắc thái hoàn toàn khác so với những gì chúng ta đã từng được nghe giới thiệu trước đó.

Chắc cũng bởi thế mà mùa này những đoàn khách du lịch đến Bắc Sơn thưa vắng hơn. Đâu rồi những đoàn xe chở du khách ùn ùn kéo đến vùng cao với ồn ào, rôm rả. Những bản làng xa nép mình giữa muôn trùng núi đã vắng dần các đoàn nhiếp ảnh gia túi nặng, túi nhẹ đua nhau tác nghiệp... Tất cả đã nhường lại cho Bắc Sơn sự thanh bình, yên ả vốn có. Và chính cái sự thanh bình ấy đã tạo nên một không gian lắng đọng, thích hợp cho những ai muốn tìm cảm giác nhẹ nhàng, thư thái.

Hầu như đoàn khách nào lên Bắc Sơn cũng muốn chinh phục đỉnh núi Nà Lay để được ngắm toàn bộ thung lũng với không gian trong trẻo, nơi có dòng sông uốn lượn, những nếp nhà sàn óng ả lợp ngói âm dương của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Dao... Một bức tranh sơn thủy được thu vào tầm mắt lữ khách.

Phố núi Bắc Sơn với các dãy nhà chạy dài bám theo mặt đường nằm gọn trong lòng một thung lũng, xung quanh được bao bọc bởi các dãy núi đá vôi trùng điệp. Nơi đó có một làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn của người Tày, Nùng với những nét văn hóa đậm đà bản sắc được cộng đồng gìn giữ bao đời nay. Là nếp nhà sàn đơn sơ nhưng chứa đựng bao tình cảm sâu đậm, gắn bó truyền đời. Là những phong tục, tập quán cổ truyền, một khúc hát then, đàn tính hay những món ẩm thực được chế biến khá cầu kỳ, lạ mắt như: Lợn quay, bánh chưng đen, xôi cẩm… và đương nhiên không thể thiếu những chén rượu ngô men lá mềm môi đưa ta về với chếnh choáng, của ngất ngây đất trời…

Và ta vui mừng khi Bắc Sơn đã có những gia đình đồng bào DTTS biết làm du lịch cộng đồng, là cái mà người nước ngoài vẫn gọi là Homestay, còn đồng bào địa phương hiểu nôm na đó là du khách phải trả một khoản kinh phí khi đến nhà mình ở chung, cùng tham gia lao động sản xuất, sinh hoạt, tìm hiểu phong tục, tập quán của Nhân dân địa phương... 

Gia đình ông Dương Công Chài, dân tộc Tày, ở bản Nà Riềng 2, xã Quỳnh Sơn là một trong những người tiên phong ở Bắc Sơn làm Homestay. Ngoài việc đầu tư cơ sở vật chất, chỉnh trang nhà cửa, vườn tược, các thành viên trong gia đình còn tự nâng cao kiến thức về cách nấu các món ẩm thực truyền thống, hướng dẫn viên, biểu diễn văn nghệ… để đáp ứng nhu của du khách. Ông Chài bảo: “Từ ngày làm du lịch, nhà tôi vui hơn vì được sống chung với nhiều người. Mỗi khi phải chia tay cả khách và chủ đều xúc động”.

Bắc Sơn cũng có những thung lũng hoa quyến rũ, rộng hàng chục héc ta với “mùa nào thức ấy”: Hoa cải, hoa cúc, hoa tam giác mạch, bách nhật thảo, tử la lan... có đủ sắc màu, ngát hương thơm. Đó là điểm dừng chân, “check in” lý tưởng được hình thành trong thời gian gần đây. Dẫu vậy, cũng cần thẳng thắn nói rằng, cách làm Homestay của đồng bào nơi đây vẫn chưa thực sự chuyên nghiệp, cần được quan tâm hỗ trợ nhiều hơn nữa, để những hạn chế ấy sẽ sớm được khắc phục. Hẹn một ngày sẽ trở lại Bắc Sơn.