Thôn Lao Xa là nơi sinh sống của hơn 100 hộ gia đình người Mông. Tại đây, gia đình của nghệ nhân người Mông Mua Sè Sính (73 tuổi) nổi tiếng khắp vùng với nghề chạm bạc được lưu truyền qua 7 đời. Các trang sức làm từ bạc là một phần quan trọng của đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Mông ở Hà Giang. Theo quan niệm, bạc là vật liệu thiêng có thể đuổi tà ma, gió độc, đồng thời là hồn cốt, tập tục để tưởng nhớ cội nguồn, biết tổ tiên.

Được cha truyền nghề từ năm 14 tuổi, tới nay Nghệ nhân Mua Sè Sính đã có hơn 50 năm gắn với nghề chạm bạc. Trong nhiều năm qua, ông đã truyền dạy nghề cho con và cháu trai trong gia đình.

Để tạo ra một trang sức bằng bạc, người Mông phải dùng những công cụ chế tác gồm: Bễ thổi, khuôn đúc, các loại dụng cụ cán, các loại búa, kìm và bộ đục chạm hoa văn. Thời gian trước, nguyên liệu dùng để chế tác thường là các đồng bạc hoa xòe. Nay loại bạc này rất hiếm, gia đình ông thường phải dùng nguyên liệu bạc thông thường để sản xuất. Việc chọn đúng bạc tinh khiết, không lẫn tạp chất là điều kiện tiên quyết đề chế tác ra các sản phẩm bạc đạt chất lượng.

Các sản phẩm chạm bạc mang tính sáng tạo, thẩm mỹ cao được tạo ra ở Lao Xa có quy trình chế tác gồm rất nhiều công đoạn. Từ nung bạc, đổ khuôn, chế tác hình dạng trên đe, rồi mới được chạm khắc hoa văn, đánh bóng.

Ngày nay, ngoài những dụng cụ thủ công thô, các nghệ nhân đã được hỗ trợ bởi máy móc như máy cán, dập… giúp tiết kiệm thời gian, công sức cũng như tạo sản phẩm đẹp và chất lượng hơn.

Để làm chạm khắc bạc đòi hỏi người thợ phải khéo léo và tỷ mỉ. Hơn nữa, người thợ chạm bạc cũng phải kiên trì, cần cù, phần đấu rất nhiều năm để đạt đến kỹ thuật tinh hoa của nghề bạc thôn Lao Xa.

Thời gian để làm ra một món đồ sẽ tùy thuộc vào kích thước, độ khó và mức độ tinh xảo của hoa văn. Và vì thế, giá cả của những món đồ này cũng khác nhau. Những món trang sức bé như nhẫn, vòng tay thường làm mất một buổi sáng. Những trang sức công phu hơn như vòng cổ có thể lấy đi vài ngày hoặc cả tháng để hoàn thành.

Các trang sức chạm bạc được làm ra từ những bàn tay tài hoa, khéo léo của những nghệ nhân người Mông ở Lao Xa rất độc đáo, mang trên mình những họa tiết sinh động, đặc sắc, hút mắt người nhìn.

Theo phong tục của người Mông, trang sức bằng bạc được dùng trong các dịp lễ, tết hoặc tặng cho con gái làm của hồi môn khi về nhà chồng, nên nghề chạm khắc bạc ở Lao Xa có điều kiện gìn giữ và phát huy đến bây giờ.

"Mắt tôi kém dần nên không còn làm được nhiều như trước, trong khi đó, đò bạc được khách đặt làm ngày một nhiều. Khách đến đây không chỉ là người trong vùng, mà còn ở khu vực lân cận, hay khách du lịch. Rất may gia đình tôi con cháu đều theo nghiệp, nên mình cũng yên tâm", Nghệ nhân Mua Sè Sính nói.