Không chồng chéo nhiệm vụ với Đề án 06

Cuộc điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 được thực hiện giữa chu kỳ của 2 cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở vào năm 2019 và năm 2029. Mục đích của cuộc điều tra, là nhằm cung cấp thông tin phục vụ đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KT – XH) thời kỳ 2021 - 2025; xây dựng chính sách, lập kế hoạch dân số và nhà ở phục vụ lập Kế hoạch phát triển KT – XH thời kỳ 2026 - 2030 và giám sát thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết.

Theo đại diện Tổng cục Thống kê, so với các cuộc điều tra trước, Điều tra dân số giữa kỳ 2024 có một số điểm mới. Đầu tiên, cuộc điều tra được thực hiện song song với nhiệm vụ xây dựng dữ liệu quốc gia về dân cư theo “Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030” theo Quyết định số 06/QĐ-TTg (Đề án 06) đang các bộ, ngành, địa phương triển khai quyết liệt.

Trong Đề án 06, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trực tiếp là Tổng cục Thống kê) được giao thống kê, phân tích dân số đảm bảo nhanh chóng, chính xác, tiết kiệm chi phí nhà nước. Vì vậy, không ít ý kiến bày tỏ quan ngại có sự chồng chéo giữa thực hiện nhiệm vụ của Đề án 06 với cuộc Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ 2024.

Giải đáp thắc mắc này, bà Vũ Thị Thu Thủy, Cục trưởng Cục Thu thập dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin thống kê (Tổng cục Thống kê) cho biết, các nhiệm vụ tại Đề án 06 nhằm phục vụ chuyển đổi số quốc gia, phục vụ 5 nhóm tiện ích. Trong khi đó, Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ nhằm cung cấp các thông tin chuyên sâu nhằm đánh giá tình hình về dân số và nhân khẩu học để đề xuất các chính sách phát triển kinh tế - xã hội dựa trên gốc rễ của xã hội đó là dân số, chất lượng dân số.

“Như vậy, với mục tiêu và nội dung thực hiện của Đề án 06 thì Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 không gây chồng chéo mà ngược lại sẽ bổ trợ cho nhau trong quá trình triển khai, trong đó bổ sung thông tin giúp làm giàu dữ liệu dân cư đáp ứng nhóm tiện ích thứ 5 của Đề án 06”, bà Thủy thông tin.

Có trách nhiệm cung cấp thông tin

Theo đại diện Tổng cục Thống kê, Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ là một trong 45 cuộc điều tra, tổng điều tra thống kê quốc gia do Thủ tướng Chính phủ quy định tại Quyết định số 03/2023/QĐ-TTg, ngày 15/2/2023. Việc điều tra thông tin đầy đủ, kịp thời và đáng tin cậy về quy mô dân số, tình trạng nhà ở và một số các đặc trưng cơ bản khác ở phạm vi quốc gia và ở các cấp hành chính nhỏ hơn có giá trị đặc biệt quan trọng phục vụ cho việc quản lý, quy hoạch và phát triển KT – XH.

Việc tiến hành điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ là cần thiết; mọi cá nhân, tổ chức có trách nhiệm hợp tác cung cấp thông tin cho cuộc điều tra. Hiện đã có cơ sở dữ liệu căn cước công dân và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; tuy nhiên, thông tin từ cuộc điều tra dân số và nhà ở là nhằm phục vụ cho công tác nghiên cứu, quản lý và điều hành chính sách chung.

Đơn cử, một nhân khẩu đăng ký hộ khẩu thường trú trên địa bàn tỉnh A, nhưng sau đó lại chuyển đến tỉnh B sinh sống và làm việc ổn định, thường xuyên mà chưa thay đổi đăng ký hộ khẩu thường trú. Vì thế, cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia vẫn ghi nhận những người này ở tỉnh A, không được tính là dân số của địa phương đang thực tế thường trú. Còn Điều tra dân số ghi nhận là nhân khẩu là dân số của tỉnh B, không phân biệt đã hay chưa có hộ khẩu thường trú, đã đăng ký tạm trú hay chưa đăng ký tạm trú tại đây.

Điều này dẫn đến sự khác biệt về số liệu dân số quản lý trên giấy tờ nhân thân khác với số liệu dân số trên thực tế tại một địa phương, gây khó khăn cho công tác quản lý và phân bổ nguồn lực thực tế tại địa phương. Lấy ví dụ trường hợp nêu trên là nhân khẩu thuộc hộ nghèo, với kết quả Điều tra dân số và nhà ở thì địa phương nơi họ sinh sống ổn định sẽ chủ động đưa vào danh sách hỗ trợ.

Bên cạnh đó, điều tra dân số không chỉ thu thập thông tin về dân số mà còn thu thập các thông tin về nhà ở của các hộ dân cư cùng với một số chỉ tiêu thống kê quan trọng khác để đánh giá chất lượng cuộc sống của người dân như: Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi chưa được đăng ký khai sinh, trình độ học vấn của dân số, tỷ lệ người DTTS biết chữ phổ thông, tỷ suất di cư thuần của dân số; tỷ suất sinh, tỷ suất chết, các đặc điểm nhà ở của hộ dân cư… Đây là những dữ liệu cần thiết để hoạch định chính sách dài hơi phục vụ chiến lược phát triển KT – XH và thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết.