Trước đó, ngày 30/6, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định về đặc xá số 1161/2021/QĐ-CTN năm 2021. Đây là quyết định đặc xá đầu tiên kể từ khi Luật Đặc xá được sửa đổi vào năm 2018.

Theo Quyết định về đặc xá năm 2021 được Chủ nhiệm văn phòng Chủ tịch nước công bố tại buổi họp báo, sẽ thực hiện tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống có thời hạn nhân dịp Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/2021). Thời gian đã chấp hành án phạt tù để xét đặc xá tính đến ngày 31/8/2021.

Các đối tượng đặc xá bao gồm: người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người bị kết án tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn, người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù...

Việc Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo, công bố Quyết định đặc xá năm 2021 là một trong những điểm mới của Luật Đặc xá 2018. Luật Đặc xá 2007 không quy định rõ trách nhiệm của Văn phòng Chủ tịch nước. 

Khắc phục vấn đề này, Luật Đặc xá 2018 quy định, Văn phòng Chủ tịch nước có trách nhiệm rà soát, kiểm tra danh sách, hồ sơ những người được Hội đồng tư vấn đặc xá hoặc Chính phủ đề nghị, trình Chủ tịch nước quyết định; chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan tổ chức công bố Quyết định đặc xá;....

Đồng thời, Luật Đặc xá 2018 quy định: Chính phủ chủ trì, phối hợp với Toà án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, xây dựng tờ trình của Chính phủ và dự thảo Quyết định về đặc xá. 

Tờ trình và dự thảo Quyết định về đặc xá phải được trình Chủ tịch nước chậm nhất là 60 ngày trước thời điểm đặc xá để Chủ tịch nước xem xét, ban hành Quyết định về đặc xá. Nội dung này không được quy định cụ thể tại Luật Đặc xá 2007…

Một điểm mới đáng chú ý của Luật Đặc xá 2018 là, người đang chấp hành án phạt có quyền làm đơn đề nghị đặc xá. Luật Đặc xá 2007 không cho phép người đang chấp hành án phạt tù có quyền này (chỉ giám thị trại giam, giám thị trại tạm giam mới được đề nghị đặc xá).

Theo đó, trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày Quyết định về đặc xá được niêm yết, phổ biến và trước khi giám thị trại giam lập danh sách người đủ điều kiện để báo cáo Thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp gửi Tổ thẩm định liên ngành thì người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn căn cứ Điều 11, Điều 12 Luật Đặc xá 2018 được làm đơn đề nghị đặc xá.

Trước đó, tại cuộc họp với các lãnh đạo Ban Nội chính Trung ương, Văn phòng Chủ tịch nước, các cơ quan tố tụng Trung ương và Bộ Công an về thi hành Luật Đặc xá vào ngày 4/5/2021, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định, đặc xá là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước ta, thể hiện sự nhân đạo của chế độ, có ý nghĩa lớn về mặt chính trị, kinh tế, xã hội, ngoại giao. Đặc xá khẳng định chính sách khoan hồng đặc biệt của Đảng, Nhà nước ta đối với những phạm nhân có kết quả học tập, rèn luyện, lao động, phấn đấu cải tạo tốt.

Chủ tịch nước cho biết, các đợt đặc xá vào những dịp đặc biệt, ngày lễ hay sự kiện lớn của đất nước được tổ chức nhằm khuyến khích người chấp hành hình phạt tù phấn đấu cải tạo tốt để đủ điều kiện hưởng chính sách đặc xá. Các đợt đặc xá trước đây đã được thực hiện công khai, minh bạch, hỗ trợ tốt cho những người được đặc xá tái hòa nhập với cộng đồng, trở thành người có ích cho xã hội.