Chủ trì hội thảo có: Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025, Tổ trưởng Tổ công tác về Chương trình MTQG 1719 Hầu A Lềnh; Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Đinh Thị Phương Lan; Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm UBDT - Tổ phó Tổ công tác về Chương trình MTQG 1719 Y Vinh Tơr; Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng ban Chỉ đạo các Chương trình MTQG tỉnh Tuyên Quang Nguyễn Văn Sơn.

Theo báo cáo của Văn phòng Điều phối Chương trình MTQG 1719, mặc dù nhận được sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương, tuy nhiên một số bộ, cơ quan Trung ương và địa phương chưa quyết liệt trong chỉ đạo, dẫn đến sự chậm trễ trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao. Tại Hội thảo, các đại biểu đã đưa ra những giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc, để thực hiện hiệu quả chương trình trong giai đoạn tới.

Ông Hoàng Văn Tuyên - Vụ trưởng Vụ Chính sách, Ủy ban Dân tộc, cho biết: Nguyên nhân chủ yếu của các hạn chế, vướng mắc do Chương trình MTQG 1719 được thiết kế với nhiều nội dung, dự án, tiểu dự án thành phần, lần đầu được triển khai thực hiện; bao phủ toàn bộ các lĩnh vực kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng an ninh vùng DTTS và miền núi; do nhiều bộ, ngành, cơ quan chủ trì; sự phối hợp giữa UBDT với các bộ, ngành trong xây dựng văn bản hướng dẫn và triển khai thực hiện có lúc, có nơi chưa chặt chẽ.

Bên cạnh đó, một số tỉnh thuộc vùng DTTS và miền núi chưa chủ động, sáng tạo trong triển khai thực hiện chính sách. Một số cán bộ làm công tác dân tộc từ Trung ương đến địa phương còn thiếu năng lực, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tình trạng cán bộ thiếu trách nhiệm, có tâm lý trông chờ, ỷ lại, ngại triển khai vì sợ sai đang diễn ra ở một số bộ, ngành, địa phương.

Vụ Chính sách Dân tộc đề nghị xây dựng Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2026 - 2030 theo định hướng và bảo đảm một số nguyên tắc: Mục tiêu, nội dung Chương trình phải phù hợp với quan điểm, đường lối của Đảng (Kết luận 65-KL/TW của Bộ chính trị, Nghị quyết Đại hội Đảng XIII...); tuân thủ pháp luật Nhà nước (Hiến pháp, các luật liên quan, Nghị quyết 88/2019/QH14 của Quốc hội khóa XIV, các nghị quyết của Chính phủ...);

Xây dựng Chương trình trên cơ sở đánh giá, làm rõ kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong thực hiện Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2021 - 2025. Bên cạnh đó, rà soát lại mục tiêu cụ thể, làm căn cứ xác định đối tượng thụ hưởng, nội dung đầu tư, hỗ trợ và nguồn lực thực hiện Chương trình. Mục tiêu của Chương trình giai đoạn này phải phuù hợp với mục tiêu của cả Chương trình giai đoạn 2021 - 2030 đã được phê duyệt tại Nghị quyết 88/2019/QH14; xây dựng tiêu chí tổng hợp phân định vùng DTTS và miền núi làm căn cứ để xây dựng các chính sách dân tộc nói chung; trên cơ sở đó xác định đối tượng, phạm vi của chương trình theo hướng mở rộng địa bàn, mở rộng đối tượng thụ hưởng, nâng cao định mức đầu tư, hỗ trợ phù hợp với thực tế.

Nghiên cứu, xây dựng tiêu chí xác định các “DTTS có khó khăn đặc biệt” và “DTTS rất ít người” theo Nghị định 05/2011 về công tác dân tộc để tập trung đầu tư, hỗ trợ có trọng tâm, trong điểm; thay cho “dân tộc còn gặp nhiều khó khăn” và “dân tộc có khó khăn đặc thù hiện nay”. Giảm những nội dung đầu tư hỗ trợ cụ thể, chi tiết trong từng dự án, tiểu dự án; bảo đảm đầu tư, hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải...

Đại diện Vụ Chính sách Dân tộc cũng đề xuất định hướng thiết kế nội dung Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2026 - 2030: Xắp xếp lại nội dung 10 dự án thành phần của Chương trình được phê duyệt tại Nghị quyết 88/2019/QH14 thành 5 dự án thành phần, nhằm tập trung giải quyết vấn đề “05 nhất” tại vùng DTTS và miền núi, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBDT. Cụ thể Dự án 1: Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng vùng DTTS và miền núi. Dự án 2: Hỗ trợ phát triển sản xuất; cải thiện, nâng cao đời sống của đồng bào DTTS. Dự án 3: Phát triển nguồn nhân lực vùng DTTS và miền núi. Dự án 4: Hỗ trợ DTTS có khó khăn đặc biệt, DTTS rất ít người. Dự án 5: Thông tin, tuyên truyền; kiểm tra, giám sát; thông tin, báo cáo thực hiện chương trình. Trong các dự án sẽ thiết kế các tiểu dự án.

Tại Hội thảo, đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) thông tin: Vừa qua, Bộ KH&ĐT đã tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định số 38/2023/NĐ-CP ngày 24/6 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 của Chính phủ quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia. Đại diện Bộ KH&ĐT đề nghị các địa phương nghiên cứu kỹ Nghị định, nếu còn có những khó khăn, vướng mắc, Bộ KH&ĐT sẽ tiếp tục tổng hợp ghi nhận những ý kiến của các địa phương để điều chỉnh kịp thời, nhằm thực hiện hiệu quả các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Ông Lê Như Xuyên - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Dân tộc (Bộ GD&ĐT) đánh giá cao khung thiết kế chương trình do Vụ Chính sách Dân tộc đề xuất cho giai đoạn tới. Theo ông Lê Như Xuyên, cần rà soát, đánh giá lại những dự án đã làm được trong giai đoạn vừa qua. Bên cạnh đó, đề xuất Ủy ban Dân tộc nghiên cứu, tham mưu với Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung nội dung Quyết định số 1719/QĐ-TTg thiết kế lại khung chương trình phù hợp với giai 2026 - 2030.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết: Ủy ban Dân tộc sẽ tiếp thu những ý kiến, đánh giá của các địa phương để làm báo cáo tổng hợp toàn quốc báo cáo với Ban Chỉ đạo các Chương trình MTQG. Từ báo cáo của các địa phương tổng hợp báo cáo Ủy ban Dân tộc từ đầu nhiệm kỳ đến nay cơ bản đồng tình với báo cáo của Ủy ban Dân tộc. Báo cáo sơ kết đánh giá 3 năm triển khai thực hiện chương trình của Văn phòng Điều phối Chương trình MTQG 1719 cơ bản được tổng hợp đánh giá từ báo cáo của các địa phương. Các đại biểu đã nêu những vấn đề vướng mắc, kết quả thực hiện của từng dự án trong thời gian qua và giải pháp thực hiện chương trình trong thời gian tới.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, các địa phương mới chỉ nêu chung chung vướng mắc, khó khăn, mà chưa chỉ ra cụ thể từng vướng mắc khó khăn như thế nào, vướng mắc ở dự án nào, về cơ chế, chính sách nào... Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh đề nghị UBND các tỉnh, Ban Dân tộc, Sở KH&ĐT đánh giá lại từng dự án cụ thể đang vướng mắc ở các điều khoản nào, dự án nào để trình cấp có thẩm quyền...

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh, quan điểm của Thủ tướng Chính phủ và của Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG là sẽ sửa đổi các văn bản hướng dẫn cho phù hợp với quá trình triển khai. Tuy nhiên các địa phương cần chỉ ra những vướng mắc cụ thể. Những vướng mắc sẽ được giải quyết theo từng cấp trong phạm vi thẩm quyền.

“Các vấn đề thuộc thẩm quyền của bộ, ngành do bộ ngành giải quyết, vấn đề thuộc thẩm quyền của Thủ tướng sẽ báo cáo Thủ tướng giải quyết, vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội sẽ tập hợp ý kiến gửi Quốc hội. Đó chính là trách nhiệm của các cơ quan thường trực, phải kiến nghị các cấp có thẩm quyền giải quyết. Từ đó rút ra những điểm mạnh, điểm yếu từ công tác phối hợp, chỉ đạo điều hành, cơ chế, pháp lý… để có những điều chỉnh, bổ sung phù hợp”, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm, vừa qua theo Công điện 71, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ ngành sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện Chương trình. Tuy nhiên trong quá trình triển khai luôn phát sinh những vướng mắc, Bộ trưởng, Chủ nhiệm đề nghị các địa phương tiếp tục nghiên cứu những văn bản vừa sửa đổi, bổ sung, Ủy ban Dân tộc sẽ tiếp tục ghi nhận những ý kiến đóng góp của các địa phương. Trên cơ sở đó, Ủy ban Dân tộc sẽ tiếp nhận, nghiên cứu hoàn thiện các văn bản hướng dẫn.

Tại Hội thảo có nhiều ý kiến đề xuất điều chỉnh khung chương trình trong giai đoạn tới. Tuy nhiên khung thiết chế chương trình phải theo Nghị quyết 88, Nghị quyết 120. Giai đoạn này là giai đoạn tập trung cho các địa bàn đặc biệt khó khăn. Mục tiêu là phải nỗ lực giải quyết những khó khăn của những vấn đề khó khăn nhất của đồng bào các DTTS và miền núi. Tập trung vào giải quyết những vấn đề trọng tâm, trọng điểm giải quyết những vấn đề có tính chất phát triển bền vững bảo đảm an sinh, xã hội. Trong giai đoạn sau phải thiết kế chương trình một cách đồng bộ, tránh cắt khúc chính sách.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh yêu cầu Văn phòng Điều phối Chương trình MTQG 1719 phối hợp với các vụ, đơn vị, địa phương, tiếp tục bổ sung các ý kiến đóng góp của các địa phương hoàn thiện báo cáo sau khi tổ chức hội nghị sơ kết tại 2 khu vực Tây Nam Bộ và miền Trung - Tây Nguyên có báo cáo hoàn chỉnh để báo cáo Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG.