Dự kiến hết năm 2025, thu nhập bình quân của người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi đạt 45,9 triệu đồng, tăng 3,3 lần so năm 2020. Đây là một trong 6 nhóm mục tiêu của Chương trình MTQG 1719 vượt kế hoạch đề ra sau khi kết thúc giai đoạn I.

Thay đổi tư duy sản xuất để nâng cao thu nhập

Bản Nậm Ô, xã Pa Tần, tỉnh Lai Châu (trước đây thuộc xã Nậm Ban, huyện Nậm Nhùn cũ) có 72 hộ, 100% đồng bào dân tộc Mảng. Trước năm 2021, đại đa số gia đình ở Nậm Ô đều là hộ nghèo, còn lại thuộc diện cận nghèo, theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều giai đoạn 2016 - 2020.

Chỉ số “nặng gánh” nhất cho tình trạng nghèo ở Nậm Ô vẫn là thu nhập. Nền kinh tế của bản chủ yếu tự cung tự cấp; tại thời điểm năm 2020, ước tính thu nhập bình quân chung của bản không quá 10 triệu đồng/người/năm.

Sau 05 thực hiện Chương trình MTQG 1719 giai đoạn I, thu nhập bình quân ở bản Nậm Ô đã được nâng lên gấp hơn 2,5 lần. Nhiều gia đình trong bản đã có của ăn, của để; kinh tế của bản đã và đang chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa.

Theo kết quả điều tra thực trạng kinh tế-xã hội của 53 DTTS lần thứ I-năm 2015, dân tộc Mảng có thu nhập bình quân đầu người thấp nhất trong 53 DTTS, chỉ đạt 436,3 nghìn đồng/người/năm, tương đương hơn 5,235 triệu đồng/người/năm.

Gia đình bà Chìn Me Long, Bí thư Chi bộ bản Nậm Ô là một hộ khá của bản. Trước đây, nguồn thu chính của gia đình bà chủ yếu từ trồng ngô, sắn trên nương và chăn nuôi trâu, bò nhỏ lẻ chỉ để lấy sức kéo.

Được hỗ trợ chuồng trại và tham gia các lớp tập huấn do địa phương tổ chức, gia đình bà Long đã mạnh dạn mua trâu, bò sinh sản. Hiện nay, từ chăn nuôi, sau khi trừ chi phí, thu nhập gia đình bà ước đạt khoảng 35 - 45 triệu đồng/năm.

“Chúng tôi rất mong được Nhà nước hỗ trợ thêm nguồn giống để tạo nguồn thu nhập, phát triển hơn nữa”, bà Long kiến nghị.

Đổi thay rõ rệt ở bản Nậm Ô cũng là bức tranh chung của những bản làng có đông đồng bào dân tộc Mảng sinh sống. Đây là một trong những dân tộc rất ít người, có khó khăn đặc thù giai đoạn 2021 - 2025 theo Quyết định số 1227/QĐ-TTg.

Số liệu điều tra thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS năm 2024 được Bộ Dân tộc và Tôn giáo công bố ngày 18/7/2025 cho thấy, cả nước hiện có 981 hộ đồng bào dân tộc Mảng; trong đó có 979 hộ sinh sống trên địa bàn tỉnh Lai Châu.

Nếu như trước đây, nguồn thu của đồng bào dân tộc Mảng chủ yếu “tự sản, tự tiêu”, thì hiện nhiều hộ đã mạnh dạn vay vốn ưu đãi, mở rộng sản xuất để thoát nghèo bền vững. Theo kết quả điều tra, năm 2025, có 26/981 hộ đồng bào dân tộc Mảng có nhu cầu vay vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất.

Trước đó, tính từ 01/1/2023 đến ngày 30/6/2024, có 125/981 hộ đồng bào dân tộc Mảng được vay vốn tín dụng ưu đãi. Trong đó có 43 hộ vay trên 50 triệu đồng, 74 hộ vay từ 20 đến dưới 50 triệu đồng, 8 hộ vay từ 20 triệu đồng trở xuống.

Giấc mơ thoát nghèo bền vững của đồng bào dân tộc Mảng ngày càng hiện hữu hơn khi bà con đã tìm được mô hình sinh kế phù hợp, là chăn nuôi gia súc. Tại thời điểm tháng 7/2024, số lượng gia súc bình quân của đồng bào dân tộc Mảng là 2,8 con/hộ, cao hơn mức bình quân chung của 53 DTTS (2,4 con/hộ).

“Điểm tựa” cho mục tiêu dài hạn

Tư duy sản xuất thay đổi cùng ý chí vươn lên mạnh mẽ của đồng bào dân tộc Mảng nói riêng, của 53 DTTS nói chung, là chất xúc tác quan trọng để các chính sách đầu tư, hỗ trợ của Chương trình MTQG 1719 phát huy hiệu quả cao nhất. Nhờ đó, kết thúc giai đoạn I, Chương trình đã vượt mục tiêu về thu nhập.

Số liệu của Bộ Dân tộc và Tôn giáo trong báo cáo chuẩn bị tổng kết giai đoạn I Chương trình MTQG 1719 cho thấy, dự kiến hết năm 2025, thu nhập bình quân của đồng bào DTTS đạt 45,9 triệu đồng, tăng 3,3 lần so năm 2020 (mục tiêu của Chương trình đặt ra đến năm 2025 tăng trên 2 lần).

Đây là một kết quả nổi bật sau 05 thực hiện Chương trình MTQG 1719. Bởi, tại thời điểm Quốc hội khóa XIV thảo luận Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (gọi tắt là Đề án Tổng thể) ngày 01/11/2019, nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) khóa XIV đã cho rằng, chỉ tiêu về thu nhập đến năm 2025 tăng hai lần là cao, không khả thi.

Sự dè dặt này là có cơ sở, xuất phát từ thực trạng về thu nhập bình quân của đồng bào DTTS. Tại thời điểm đó, số liệu của Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo) cho thấy, thu nhập thực tế bình quân một người DTTS chỉ khoảng 1,1 - 1,2 triệu đồng trên một tháng, tương đương với 13 - 14 triệu đồng một năm.

Vì thế, các ĐBQH khóa XIV đề nghị hạ chỉ tiêu về thu nhập trong Đề án Tổng thể xuống 1,5 lần. Nhiều đại biểu còn bày tỏ băn khoăn chỉ tiêu về thu nhập của đồng bào DTTS sẽ đặt gánh nặng cho mục tiêu tăng trưởng chung của toàn vùng, đồng thời lo ngại về lộ trình thực hiện.

Khi đó, đại biểu Phan Thái Bình, đoàn Quảng Nam (hiện là ĐBQH khóa XV thuộc đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng, Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng) cho rằng, Đề án Tổng thể đòi hỏi nguồn lực lớn, thời gian triển khai dài nên không thể phát huy hiệu quả ngay trong một vài năm đầu, có thể sẽ phải đến năm thứ ba, năm thứ tư mới có kết quả rõ nét; sau 5 năm mà đề ra mục tiêu tăng gấp đôi về thu nhập thì rất khó.

Là người con dân tộc Giáy, ông Vương Văn Sáng, ĐBQH khóa XIV (thuộc đoàn ĐBQH Lào Cai) khi đó cũng đã bày tỏ băn khoăn về mục tiêu tăng thu nhập của đồng bào DTTS lên 2 lần vào năm 2025.

“Mức tăng như vậy có nghĩa, tốc độ tăng về thu nhập của vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2020 - 2025 phải tăng từ 14% đến 15%/1 năm. Đây là mức tăng trưởng gấp 2 lần so với mức bình quân của cả nước”, ông Sáng phân tích tại phiên thảo luận ngày 01/1/2019.

Với quyết tâm chính trị cao nhất, cùng với việc đánh giá thực trạng, đưa ra các giải pháp vừa sát với thực tiễn, vừa có tầm nhìn chiến lược, Chính phủ vẫn kiên định đề xuất chỉ tiêu, đến năm 2025 phấn đấu thu nhập bình quân của đồng bào DTTS tăng hai lần so với năm 2020.

Kết quả là, tính đến tháng 3/2025, thu nhập của đồng bào DTTS đạt bình quân 43,4 triệu đồng/năm, tăng 3,1 lần; dự kiến hết năm 2025 đạt 45,9 triệu đồng tăng 3,3 lần.

Không ngừng nâng cao thu nhập cho đồng bào DTTS là mục tiêu đã được định rõ tại Đề án Tổng thể; được cụ thể hóa trong Chương trình MTQG 1719; trong đó phấn đấu đến năm 2030, thu nhập bình quân của người DTTS bằng 1/2 bình quân chung của cả nước.

Phải xác định, đây là một mục tiêu không hề dễ dàng. Bởi trong Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030, GDP bình quân đầu người đạt khoảng 7.500 USD, tương đương 190 triệu đồng/người/năm.

Để đạt được mục tiêu của Đề án Tổng thể thì Chương trình MTQG 1719 tiếp tục là “điểm tựa” quan trọng. Hành trình nâng tầm thu nhập của đồng bào DTTS ở các địa bàn đặc biệt khó khăn trong giai đoạn tới sẽ bớt chông gai hơn bởi sau 05 năm thực hiện Chương trình MTQG 1719, nhiều điều kiện “cần” đã được thiết lập; đó là tư duy sản xuất theo chuỗi giá trị, là những ngành nghề mới được đào tạo,…

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dung này trong kỳ báo tiếp theo.