“Ông trẻ” về xã

Thỉnh thoảng, tôi lại phải dùng cành cây để gạt đi những con vắt đã no máu. Gớm ghiếc quá. Nhưng câu chuyện về chè hoa vàng của Hà Minh Tuấn cứ níu giữ bước chân. “Giống chè này chỉ sống những nơi có độ ẩm cao, dưới tán các cây lớn, nên di thực nó đi nơi khác là rất khó khăn” – Hà Minh Tuấn mở đầu câu chuyện như vậy.

Tốt nghiệp Khoa Nông Lâm, Đại học Vinh, Tuấn vượt qua nhiều ứng viên để trở thành Phó Chủ tịch xã Châu Kim (huyện Quế Phong – Nghệ An) theo “Dự án thí điểm tuyển chọn 600 trí thức trẻ ưu tú, có trình độ đại học tăng cường về làm phó chủ tịch UBND xã thuộc 64 huyện nghèo”. Tuấn nói, tôi rất may mắn được về chính quê mình công tác, đó không chỉ là niềm vui mà còn là khát vọng được cống hiến cho quê hương.

- Và ý tưởng nhân giống chè hoa vàng cũng xuất phát từ khát vọng này – tôi hỏi?

Tuấn hồ hởi: Đúng thế. Quê tôi rất nghèo, đất đai sản xuất ít, chỉ toàn rừng là rừng. Nhưng khai thác từ rừng cũng cạn kiệt. Phải vừa khai thác vừa bảo vệ rừng, đó mới là sinh kế bền vững. “Từ nhỏ tôi đã được biết đến chè hoa vàng. Ông bà tôi cũng thường hái chè hoa vàng về sử dụng, nghe nói chữa được nhiều loại bệnh tật, nhất là ngăn ngừa tế bào ung thư. Nhưng cây chè hoa vàng lại mọc phân tán trong rừng, để thu hái được nó cũng kỳ công lắm. Và, thường thói quen của bà con là chỉ thu hái mà ít bảo vệ, chăm sóc. Về xã, trong nhiều cuộc luồn rừng tuần tra, tôi mê mẩn trước sắc hoa vàng óng ánh. Từ đó, ý tưởng “rước” cây chè hoa vàng về vườn nhà đã loé lên”, Tuấn cho biết.

Tôi chủ động cắt ngang lời Tuấn vì đang háo hức chuyện “ông trẻ” về xã. Tuấn cười hiền lành: Năm 2007, tôi được điều về làm Phó Chủ tịch xã, phụ trách nông nghiệp. Chính vì thế mà tôi có điều kiện để hiểu thêm hơn về cây trồng, vật nuôi ở quê mình. Và cũng chính những ngày luồn rừng, tìm hiểu tôi mới nóng ruột về cây chè hoa vàng đang bị thu hái vô tội vạ. Nếu không có phương án bảo tồn, phát triển thì sợ rằng ngày tàn của chè hoa vàng sẽ không còn xa. Trong lúc giá trị kinh tế của nó là rất cao. Hiện, 1kg chè hoa vàng sấy khô, có giá từ 6 đến 8 triệu đồng. Chè hoa vàng cứ loé nở trước mắt tôi mỗi ngày. Tôi ước ao một ngày, vườn rừng nhà mình vàng rộm màu hoa. Ngặt là, mình chưa thể đủ kiến thức và kinh nghiệm để có thể nhân giống loại cây này.

Không còn cách nào khác, phải tiếp tục đi học thôi. Thế là Tuấn lại khăn gói đi học cao học. Và, đề tài nghiên cứu của Tuấn cũng không gì khác ngoài chè hoa vàng. Tuấn đã đi hết Sóc Sơn, Quảng Ninh…tìm gặp bao nhiêu chuyên gia, thậm chí mời họ về Châu Kim để hướng dẫn kỹ thuật ươm giống, chiết cành… thất bại không biết bao nhiêu mà kể. Cậu nói, ba tiếng chè hoa vàng luôn vang lên trong tôi và tôi tin mình sẽ thành công.

- Học xong, rồi sao nữa, “ông trẻ”?

Tuấn từ tốn, mới kỳ Đại hội Đảng vừa rồi, tôi được tín nhiệm bầu làm Bí thư Đảng uỷ.

- Thế nghĩa là “món nợ” chè hoa vàng đã trả xong?

Tuấn nhỏ nhẹ: Ồ chưa, chưa kể cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Nhân giống thì đã thành công, nhưng vẫn chưa đến kỳ thu hoạch, và nợ ngân hàng cho dự án này thì vẫn phải trừ vào lương hàng tháng.

“Rước” chè hoa vàng về vườn

Sau “tập huấn”, tôi đã phân biệt được cây chè hoa vàng đang lẫn trong những cây cối khác. Chè hoa vàng không cao, to, xum xuê như tưởng tượng ban đầu của tôi. Nó kín đáo khép mình trong những bụi cây rậm rạp. “Tôi trồng các cây ăn trái trước, rồi mới trồng chè hoa vàng. Đó là lợi ích kép, lấy ngắn nuôi dài. Vừa có hoa quả thu hoạch sớm, cây ăn trái lại là cây chắn gió, che nắng cho chè hoa vàng” – Bí thư Tuấn giải thích.

Tuấn cho biết, từ năm 2012, thời gian nghiên cứu đề tài của anh chủ yếu là ở trong rừng. Ban đầu đào cây non về trồng thử nghiệm, nhưng cây rất khó sống. Gieo hạt thì tỉ lệ nẩy mầm rất thấp. Không nản, anh chuyển sang áp dụng kỹ thuật dâm hom. Vất vả và tốn kém nhất là làm sao có được nguồn cành giống, trong lúc không thể tự một mình vào rừng để chọn cành. Thế là phải thuê. Nhưng tiền đâu. Lương Phó Chủ tịch xã đâu phải nhiều nhặn gì, vả lại có những tháng còn bị nợ lương… Đành phải dùng sổ lương để vay ngân hàng, những 140 triệu đồng.

Lứa đầu tiên thất bại thảm hại, toàn bộ số cành cắt về gần như chết hết. Tìm đọc các tài liệu, đối chiếu với khí hậu và thổ nhưỡng ở Quế Phong, Tuấn phát hiện nguyên nhân là do mình dâm sai mùa, phải dâm vào mùa xuân. Anh chờ cho đến cuối năm mới dâm hom đợt tiếp theo. Lần này, anh đã thành công bước đầu, cây đã nảy mầm, lộc non nhú lên từng ngày. Tuấn nói như reo: “Tôi ngủ cũng mơ thấy cả rừng hoa vàng”.

Nghe Bí thư Tuấn liệt kê các công đoạn dâm hom chè hoa vàng, mới biết anh đã kỳ công biết chừng nào. Từ những cành giống, chăm bẵm như chăm con trẻ, qua rất nhiều khâu, mà khâu nào cũng cần sự chăm sóc tỉ mỉ, khoa học mới có kết quả. 

Vừa hướng dẫn tôi tham quan vườn ươm, Tuấn vừa giải thích: Khâu đầu tiên là phải chọn cho được những cành chè hoa vàng khoẻ, đẹp để làm giống. Tiếp đó là trộn đất và các loại phân bón với một tỷ lệ thích hợp để đóng bầu. Khi đã dâm giống vào bầu thì hết sức chú ý đến công đoạn nước tưới. Loại cây này có đặc điểm là sống ở nơi ẩm ướt nên phải tưới tắm thường xuyên. Khi cây đã cứng cáp, chừng 7 đến 8 tháng thì phải cắt cành, đổi bầu đất cho cây để kích thích bộ rễ phát triển. Chừng một năm tuổi thì có thể đem ra trồng được rồi. 

Ông Bí thư trẻ cũng cho biết, hiện vườn ông đã trồng được hơn 3.500 cây trên diện tích hơn 3 ha, cuối năm nay sẽ trồng thêm chừng ấy cây nữa.

Thấy tôi băn khoăn về số cây giống nhiều hơn nhu cầu, Tuấn giải thích: Số còn lại tôi cho bà con trong bản để họ cùng trồng. Từ ngày nhân giống thành công đến nay, tôi đã cung cấp cho bà con hơn 10.000 cây, nhiều nhà đã mạnh dạn cải tạo vườn tạp để trồng chè hoa vàng rồi.

- Sao không bán cây giống?

Tuấn cười thật tươi: “Có chứ, nhưng chưa phải lúc này, anh ạ. Cứ giúp bà con trước đã, chừng nào mọi người thấy hiệu quả kinh tế từ chè hoa vàng mang lại thì tự khắc họ sẽ tìm đến mua giống. Hom giống tốt, gặt hoa vàng mà”.

Tôi hẹn “ông trẻ” Hà Minh Tuấn ngày trở lại, khi cả khu vườn ngập tràn sắc hoa. Tuấn tự tin: Hai năm nữa thôi!.