Dân số tỉnh Cao Bằng hiện có khoảng 547 nghìn nhân khẩu, thuộc 35 thành phần dân tộc. Trong đó có 8 dân tộc sinh sống lâu đời, gồm: Dân tộc Tày chiếm 40,97% dân số, dân tộc Nùng chiếm 31,08%, dân tộc Mông 10,13%, dân tộc Dao 10,08%, dân tộc Kinh 5,76%, dân tộc Sán Chỉ 1,39%, dân tộc Lô Lô 0,47%, dân tộc Hoa 0,03 %; các dân tộc khác chiếm 0,09% dân số toàn tỉnh.

Theo Quyết định số 1227/QĐ-TTg, ngoài Lô Lô là dân tộc có khó khăn đặc thù thì các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán Chỉ thuộc nhóm các dân tộc còn nhiều khó khăn. Các chính sách đầu tư, hỗ trợ thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719) đã góp phần quan trọng nâng cao mọi mặt đời sống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Phát huy sinh kế bền vững từ hạ tầng được đầu tư đồng bộ

Thông Nông là xã mới của tỉnh Cao Bằng, được hợp nhất từ thị trấn Thông Nông và các xã: Đa Thông, Lương Can của huyện Hà Quảng (cũ). Sau sáp nhập, 26/26 xóm trên địa bàn xã đều thuộc diện đầu tư của Chương trình MTQG 1719.

Theo ông Nguyễn Quốc Hưng - Chủ tịch UBND xã Thông Nông, trên cơ sở hợp nhất 3 đơn vị cấp xã, tổng nguồn vốn thực hiện Chương trình MTQG 1719 năm 2025 (bao gồm vốn kéo dài) của Thông Nông là 19,3 tỷ đồng. Tính đến đầu tháng 12, xã đã giải ngân trên 14,3 tỷ đồng, đạt 74,13% kế hoạch.

“Một trong những ưu tiên của xã là đầu tư cơ sở hạ tầng. Hiện xã đã và đang triển khai với 18 công trình thiết yếu phục vụ sản xuất và sinh hoạt, dự kiến hoàn thành và giải ngân đạt trên 98% vào cuối năm nay”, ông Hưng cho biết.

Từ vốn Chương trình MTQG 1719, giai đoạn 2021-2025, tỉnh Cao Bằng đã đầu tư 913 công trình hạ tầng, từ đường bê tông liên thôn đến trường học, trạm y tế được kiên cố hóa; hơn 19.000 hộ nghèo, cận nghèo được hỗ trợ nhà ở, từng bước xóa nhà tạm, nhà dột nát…

Cùng với đầu tư hạ tầng, xã Thông Nông cũng đã tập trung triển khai hỗ trợ sản xuất theo hộ và theo cộng đồng. Gần đây nhất (ngày 16/12), xã đã cấp phát 6.500 con gà giống, thức ăn hỗn hợp cho 101 hộ thuộc 5 xóm trên địa bàn, với tổng kinh phí 871,2 triệu đồng (804 triệu đồng vốn Chương trình MTQG 1719 và 67,2 triệu đồng vốn người dân đối ứng).

“Trước khi cấp gà, các hộ tham gia đã được tập huấn khoa học kỹ thuật, chăn nuôi gà an toàn sinh học. Trong quá trình chăn nuôi, cán bộ kỹ thuật của xã sẽ theo dõi định kỳ, phòng và điều trị một số bệnh thường gặp”, ông Hưng cho biết.

Cũng như xã Thông Nông, sau sáp nhập, các địa phương trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã và đang đẩy nhanh giải ngân vốn Chương trình MTQG 1719. Cùng với đầu tư cơ sở hạ tầng, tỉnh triển khai hàng trăm mô hình phát triển sản xuất từ đó tạo sinh kế cho hơn 46.981 lượt hộ.

Các mô hình đã góp phần tạo sinh kế bền vững, đồng thời khơi dậy tinh thần chủ động, sáng tạo trong phát triển sản xuất của người dân. Một số sản phẩm như dược liệu, cam, lúa nếp đặc sản đang được xây dựng thương hiệu, từng bước khẳng định vị thế trên thị trường.

Là người tham gia trực tiếp xây dựng, triển khai, kiểm tra các dự án của Chương trình MTQG 1719, ông Bế Văn Hùng - nguyên Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng đánh giá cao hiệu quả của các mô hình hỗ trợ sản xuất được triển khai trên địa bàn tỉnh. Theo ông, các mô hình đã góp phần tạo sinh kế bền vững, đồng thời khơi dậy tinh thần chủ động, sáng tạo trong phát triển sản xuất của người dân.

“Các địa phương đã tập trung xây dựng các mô hình phát triển sản xuất gắn với sản phẩm đặc trưng. Nhiều hợp tác xã được hình thành, giúp người dân chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa, từng bước tham gia vào chuỗi giá trị nông sản”, ông Hùng cho biết.

Giữ gìn bản sắc để phát triển

Theo ông Bế Văn Hùng, trong quá trình triển khai đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế-xã hội, tỉnh luôn chú trọng, tâm huyết thực hiện các dự án giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc. Tỉnh xác định bản sắc truyền thống là giá trị nền tảng để phát triển bền vững.

Với quan điểm đó, từ vốn Chương trình MTQG 1719, tỉnh Cao Bằng đã đầu tư 75 nhà văn hóa cộng đồng, đưa tỷ lệ thôn có nhà văn hóa cộng đồng trên địa bàn tỉnh hiện đạt 97%. Tỉnh cũng đã và đang duy trì 17 câu lạc bộ then - đàn tính và 23 đội văn nghệ truyền thống, gìn giữ và lan tỏa bản sắc truyền thống của đồng bào.

“Các làn điệu then, sli, lượn, lễ hội Lồng Tồng, Nàng Hai của đồng bào đã được khôi phục, tổ chức thường xuyên, không chỉ nâng cao đời sống tinh thần của người dân mà còn góp phần thúc đẩy phát triển du lịch của tỉnh”, ông Hùng cho biết.

Hiện toàn tỉnh có 93,8% xã có đường ô tô đến trung tâm xã được rải nhựa hoặc bê tông; 70% thôn có đường ô tô đến trung tâm được cứng hóa; 94,8% số hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia và các nguồnđiệnkhác phù hợp;… Giai đoạn 2021-2025, tỷ lệ giảm hộ nghèo trong đồng bào DTTS của tỉnh đạt 4,4%/năm.

(Báo cáo số 3504/BC-UBND ngày 9/11/2025 của UBND tỉnh Cao Bằng về xây dựng nội dung các Chương trình mục tiêu quốc gia chung giai đoạn 2026 – 2030)

Sau sáp nhập, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, các địa phương tiếp tục chú trọng triển khai các hoạt động nhằm phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc, từ đó tăng thêm tinh thần đoàn kết, động viên bà con hăng hái tham gia các phong trào thi đua ở cơ sở.

Tại Thông Nông, từ ngày 26/11 đến 16/12, xã đã tổ chức 2 lớp tập huấn về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS. Lớp thứ nhất về xây dựng đời sống văn hóa, với sự tham gia của 45 học viên là cán bộ văn hóa, đoàn thể, nghệ nhân, già làng, trưởng xóm.

Lớp tập huấn thứ hai về xây dựng mô hình Câu lạc bộ văn hóa dân gian dân tộc Tày, Nùng gắn với phát triển dịch vụ, du lịch. Lớp tập huấn thu hút 36 học viên là nghệ nhân, giáo viên và học sinh các trường học trên địa bàn.

“Việc triển khai Chương trình MTQG 1719 đã tạo chuyển biến tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội của xã Thông Nông, từng bước cải thiện điều kiện sống, củng cố niềm tin của Nhân dân vào các chính sách của Đảng và Nhà nước”, Chủ tịch UBND xã Thông Nông Nguyễn Quốc Hưng khẳng định.

Cũng như xã Thông Nông, Chương trình MTQG 1719 triển khai ở Cao Bằng đã giải quyết nhiều vấn đề bức thiết trong đời sống của người dân, nhất là các dân tộc còn nhiều khó khăn, dân tộc có khó khăn đặc thù, qua đó tiếp tục củng cố khối đại đoàn kết. Hiệu quả của chương trình không chỉ được đo bằng con số, mà bằng sự thay đổi tư duy, niềm tin và khát vọng vươn lên của đồng bào.