Đây thực sự là một bước tiến bộ trong tổ chức hình thức của một phiên tòa xét xử các vụ án hình sự.

Cùng với bỏ vành móng ngựa, một yếu tố rất đáng đề cao, đó là vị trí của đại diện Viện kiểm sát và vị trí của người bào chữa được đặt ngang nhau, không để vị trí của đại diện Viện kiểm sát cao hơn người bào chữa như trước đây.

Bục khai báo thay thế cho vành móng ngựa trong phiên tòa hình sự. (Ảnh: minh họa)

Không có hình thức nào không chứa đựng nội dung, và nội dung ở đây chính là thông điệp của dân chủ, quyền con người được đề cao trong một xã hội văn minh.

Không ai có tội trước khi Hội đồng xét xử tuyên án bằng một bản án có hiệu lực pháp luật. Vậy thì không thể có một vành móng ngựa như một lời tuyên bố hay sự áp đặt rằng người đứng trong vành móng ngựa đó dứt khoát là kẻ phạm tội.

Tố tụng hình sự bắt buộc có buộc tội và gỡ tội, vậy thì hai bên tham gia tranh tụng tại phiên tòa phải bình đẳng, không thể có chuyện đại diện Viện kiểm sát có vị trí cao hơn luật sư, vì đó cũng là sự áp đặt ngay từ đầu về quyền buộc tội cao hơn quyền gỡ tội. Luật sư không phải ở tư thế đối lập mà độc lập hành nghề, trong một cơ chế thống nhất với các chủ thể tư pháp khác.

Trước đó, trong các phiên tòa hình sự đã đề xuất bỏ áo tù khi ra tòa, vì bị cáo chưa phải là phạm nhân, chưa chịu hình phạt của pháp luật. Đến nay, bị cáo có thể mặc veston thắt cà vạt ra tòa, và chỉ đứng trên bục khai báo. Bất cứ người chấp pháp nào cũng hiểu rõ “nguyên tắc suy đoán vô tội” là nguyên tắc mang tính nhân văn sâu sắc mà nhân loại văn minh đặt ra.

Tuy nhiên, thay đổi hình thức chưa đủ, điều quan trọng hơn là tôn trọng quyền tranh tụng của các bên. Luật sư Nguyễn Huy Thiệp cho rằng, ông kỳ vọng sẽ có sự thay đổi tư duy, quan điểm, phương pháp tranh luận. Cụ thể là, để luật sư trình bày hết quan điểm bào chữa và phía buộc tội phải tranh luận, trả lời xác đáng từng nội dung luật sư đặt ra.

Phải tranh luận tới cùng để tìm ra sự thật khách quan, phải tôn trọng kết quả tranh tụng và chứng cứ tại tòa hơn là lời khai trong quá trình điều tra và tất nhiên, diễn biến tại phiên tòa công khai là căn cứ để Hội đồng xét xử đưa ra kết luận.

THIÊN ĐỨC