Đêm 6/5, đội 11 Cao Bằng về đến Việt Nam, kết thúc gần 2 tuần đến Mỹ dự giải vô địch Robotics thế giới (VEX World 2023). Nhiều thầy cô, học sinh trường THPT chuyên Cao Bằng đã ra tận sân bay để đón cô giáo Đỗ Thị Hương Trà và 3 chàng trai Nguyễn Tuấn Khang, Hoàng Hải Sơn, Bạch Nguyễn Thái Hoàng.

"Đây là lần đầu tiên đi máy bay của 4 cô trò. Bị jetlag (mệt mỏi do thay đổi múi giờ) nhưng ai cũng tự hào vì đã đến được đấu trường thế giới", cô Trà, giáo viên Sinh học, trường THPT chuyên Cao Bằng, chia sẻ sau vài giờ hạ cánh.

Trong khi đó, ba chàng trai lớp 10 chuyên Toán vẫn choáng ngợp khi nhớ đến giải đấu với hơn 3.000 đội chơi được tuyển chọn từ 70 nước và không khí tại Trung tâm hội nghị Kay Bailey Hutchison, thành phố Dallas, bang Texas.

"Đó là một hội trường rất rộng, em bước mỏi chân", Khang nhớ lại.

Hành trình của cô trò Cao Bằng gây xúc động bởi trước giải đấu vài tháng, họ chưa từng tiếp xúc với loại robot VEX hiện đại nhất thế giới dành cho học sinh, cũng suýt không xoay đủ tiền để bay đến Mỹ.

Để trở thành một trong 19 đội Việt Nam giành suất đến Mỹ, đội 11 Cao Bằng đã vượt qua 93 đội thi ở bảng trung học của giải vô địch quốc gia hồi tháng 2, giành 3 giải, trong đó có thiết kế Robot xuất sắc.

Sau niềm vui, nỗi lo lớn nhất lúc đó là kinh phí. Các thành viên phải tự chi trả chuyến đi, dự kiến khoảng 85 triệu đồng mỗi người. Nhà trường và phụ huynh họp để tìm cách nhưng ai cũng thấy khó khăn.

"Tôi nghĩ suốt là làm thế nào để có tiền. Cuối cùng, Sở Giáo dục đưa ra phương án gửi thư ngỏ đến các cơ quan, doanh nghiệp, mạnh thường quân và cựu học sinh trong tỉnh", cô Trà nói.

Hết tiết dạy trên trường, cô Trà tới gõ cửa các nơi để chia sẻ về tình hình và mong được hỗ trợ. Trong hơn 20 nơi đến, không ít lần cô phải về không nhưng cũng nhiều người dùng tiền cá nhân ủng hộ khi biết học trò Cao Bằng có cơ hội sang Mỹ. Cô Trà xúc động khi gặp một chủ doanh nghiệp từng là giáo viên, hiểu rõ tình cảnh của cô trò và ủng hộ ngay 10 triệu đồng.

Dù vậy, do kinh phí quá lớn nên trong 7 thành viên của đội, 4 em phải ở nhà. Phụ huynh học sinh cũng không đủ tiền một lúc, phải gom góp và chuyển cho nhà trường từng đợt.

"Nói không đắn đo thì không đúng nhưng chúng tôi cũng muốn cho con cơ hội đi để học hỏi", chị Lô Thị Kim Cúc, mẹ Khang, nói.

Vợ chồng chị đều là công chức nhà nước, cuộc sống của gia đình chỉ ở mức tạm ổn. Trước khi gửi tiền cho Khang đi Mỹ, anh chị tính dùng số tiền tích cóp để sửa lại ngôi nhà cấp bốn xuống cấp, được xây hồi 2007.

Cô Trà mới làm quen với robot khi được nhà trường giao phụ trách câu lạc bộ STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) năm 2021. Cô Trà nói trước đó không biết gì về robot vì vốn là giáo viên chuyên Sinh. Để có kiến thức đồng hành cùng học sinh, cô tự học trên mạng, hỏi chuyên gia và tham gia các khóa tập huấn. Cô cũng học hỏi từ các học trò.

Sau khi STEAM for Việt Nam (tổ chức phi lợi nhuận về giáo dục STEAM) mời tham gia giải đấu VEX IQ quốc gia, đội 11 Cao Bằng mới được thành lập. Ngoài Hoàng phụ trách thiết kế, Sơn lập trình, Khang điều khiển robot, đội còn một số thành viên hỗ trợ.

Để tham gia, đội được mạnh thường quân tặng robot Vex IQ zen 1 và KC bot. Bộ zen 1 có thể lắp được một robot hoàn chỉnh nhưng để thi đấu đạt hiệu quả tốt nhất cần có thêm một số linh kiện khác. Cô Trà sau đó xin được bộ add-on của robot Vex từ Đại sứ quán Mỹ. Khi lắp, thấy cần thêm bộ phận gì, cô lại đi xin hoặc mượn. Đội cũng phải mua mô tơ, mượn bánh xe, sân tập riêng cho robot từ Hà Nội.

"Chúng tôi phải mượn khắp nơi để có robot hoàn chỉnh mang đi Mỹ thi đấu", cô Trà nói.

Vừa tập luyện vừa xoay xở, hai tháng sau giải đấu quốc gia, đội mới đủ tiền để lên đường, hôm 26/4. Nhưng vài tiếng trước giờ đến địa điểm thi đấu, khi mở kiện hàng kiểm tra, cô trò phát hiện robot VEX IQ bị bung rời từng chi tiết do vận chuyển.

"Tôi hoảng vì phải lắp lại và chạy thử xem robot hoạt động ra sao. Hoàng và Khang đã rất bản lĩnh", cô Trà nhớ lại.

Vì đến muộn nên hôm sau đội phải thi đấu 13 trong tổng số 16 trận. Giải đấu gồm hai phần: liên minh (teamwork) và kỹ năng (điều khiển robot và lập trình). Ở cả hai phần, các đội thi trên một sân đấu 180 cm x 240 cm, dùng robot đẩy các đĩa ra khỏi trạm, đưa vào khu vực ghi điểm và vươn cánh tay robot tới vùng tiếp xúc vào cuối trận để lấy điểm thưởng. Riêng phần teamwork, đội 11 Cao Bằng sẽ bắt cặp với 10 team khác đến từ Mỹ và Anh để thi đấu.

"Em run vì chưa thi đấu lớn như thế này bao giờ. Hội trường rất đông, có cả bình luận viên trực tiếp cho từng trận đấu. Các đội có lực lượng cổ vũ hùng hậu, còn chúng em chỉ có cô Trà", Khang cho hay.

Do không quen sân thi đấu và đĩa bắn, Hoàng và Khang chỉ đạt 136 điểm, thấp hơn so với khi luyện tập ở nhà. Phần lập trình của Sơn cũng gặp trục trặc do phải cài đặt lại robot, đạt 63/270 điểm.

Kết quả, ở phần liên minh, các em dừng chân ở vòng bảng với vị trí 30/77. Ở phần kỹ năng, nhóm xếp hạng 183/787 đội trung học. Đây là phần thi đội có sự thăng tiến vượt bậc, vì ở các trận đấu thử trước giải đấu, xếp hạng của đội là 1187.

Ngoài thi đấu, cô Trà và học sinh còn mang nhiều hình ảnh về công viên địa chất toàn cầu Cao Bằng để giới thiệu và tặng các đội bạn. Trong cuộc phỏng vấn với nhóm truyền thông của đơn vị tổ chức, ba chàng trai tự tin trả lời bằng tiếng Anh, kể về hành trình đến Mỹ và giới thiệu quê hương Cao Bằng. Câu chuyện của họ sẽ được chia sẻ với những thầy cô và học sinh STEAM trên khắp thế giới.

Ông Đỗ Hoàng Sơn, thành viên Liên minh STEAM Việt Nam, từng nhiều lần mượn linh kiện, gửi từ Hà Nội lên Cao Bằng cho cô Trà và các học trò, rất xúc động. Theo ông Sơn, nỗ lực của đội tại giải đấu robot VEX lớn nhất thế giới đã truyền cảm hứng về phong trào STEAM của học sinh Việt Nam, đồng thời quảng bá hình ảnh đất nước.

"Thông qua giáo dục STEAM, học sinh vừa luyện được kỹ năng, đạo đức lẫn trách nhiệm xã hội", ông Sơn nhận xét.

Trong 12 ngày ở Mỹ, cô Trà và các học trò đã tới tham quan trụ sở Google, khuôn viên Đại học Stanford, gặp gỡ nhiều người Việt thành công ở Mỹ. Đến giờ, Hoàng chưa hết ngạc nhiên về hành trình mình đã đi qua, còn Khang thấy tự tin hơn về khả năng giao tiếp tiếng Anh.

Trong khi đó, Sơn nói rèn luyện được tính kỷ luật, tự giác và tư duy kỹ thuật. Em xác định được đam mê của mình và định hướng du học. Trước mắt, cả ba dồn sức để thi học kỳ II và các kỳ thi học sinh giỏi sắp tới.

Còn cô Trà vẫn không nghĩ mình có thể đi dài được đến vậy.

"Nhìn các em đam mê nên tôi cố, đặt mục tiêu ngắn và rồi cũng hoàn thiện được. Tôi bất ngờ về mình", cô Trà nói.