Hội thảo do UBND tỉnh Ninh Bình phối hợp với Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cùng Trung tâm Triết học - Văn hóa và Xã hội (Trường Đại học Temple Hoa Kỳ) tổ chức vào chiều 7/12 với sự tham dự của lãnh đạo các đơn vị tổ chức, các chuyên gia nghiên cứu lĩnh vực hát Xẩm và văn hóa dân gian.

Hội thảo tiếp nhận 40 báo cáo tham luận tập trung nghiên cứu, đánh giá toàn diện và làm rõ 2 nhóm vấn đề: Giá trị đặc trưng và quá trình hình thành, phát triển nghệ thuật hát Xẩm; Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật hát Xẩm. 

Các đại biểu đã tập trung trao đổi, làm rõ những thông tin liên quan đến nguồn gốc ra đời, quá trình hình thành và phát triển của nghệ thuật hát Xẩm; những đặc trưng của giá trị nghệ thuật hát Xẩm; sự tiếp nhận ảnh hưởng của các thể loại âm nhạc dân gian khác vào hát Xẩm, cũng như sự ảnh hưởng của hát Xẩm vào các thể loại âm nhạc dân gian khác. Những nghiên cứu, ứng dụng hát Xẩm trong giai đoạn hiện nay, bao gồm các sáng tác mới, thay đổi hình thức thể hiện; phân tích thực trạng và nguyên nhân dẫn đến mai một nghệ thuật hát Xẩm trong đời sống đương đại và giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật hát Xẩm.

Tại Hội thảo, ông Tống Quang Thìn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình, Trưởng ban Tổ chức Hội thảo cho biết, Ninh Bình là địa phương có bề dày lịch sử văn hóa với nhiều giá trị lịch sử văn hóa đặc trưng, được phát triển và lan tỏa đến ngày nay, trong đó có loại hình nghệ thuật hát Xẩm, đặc biệt có nghệ nhân hát Xẩm Hà Thị Cầu, đã hát xuyên 2 thế kỷ. Vùng đất này hiện đang lưu giữ khoảng 20 làn điệu hát Xẩm, trong đó có 8 làn điệu chính biểu hiện các cung bậc, cảm xúc, các sắc thái vui, buồn trong đời sống xã hội. 

Nghệ thuật hát Xẩm ngày nay đã được các nghệ nhân, nghệ sĩ của nhiều địa phương trong cả nước lưu giữ, lưu truyền và phát triển, trở thành món ăn tinh thần không chỉ ở vùng nông thôn mà cả thành thị và những đô thị lớn. Trên bình diện quốc tế, nghệ thuật hát Xẩm đã được các nhà khoa học của Trung tâm Triết học, Văn hóa và Xã hội, Đại học Temple, Hoa Kỳ, đặc biệt là Giáo sư Ngô Thanh Nhàn nghiên cứu phổ biến trong nhiều năm qua.

Để khôi phục, bảo tồn và phát huy nghệ thuật hát Xẩm bền vững, tỉnh Ninh Bình đã xây dựng Đề án “Khôi phục, bảo tồn và phát triển nghệ thuật hát Xẩm trên địa bàn tỉnh, giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2022”.  

Để hát Xẩm phát triển và lan tỏa sâu rộng hơn trong đời sống văn hóa của đất nước, cần phải có sự quan tâm hơn của chính quyền các địa phương, các tổ chức văn hóa nghệ thuật, các quỹ văn hóa, các nhà tài trợ. Đặc biệt là trách nhiệm của những nghệ nhân, cộng đồng người dân yêu mến hát Xẩm.

Đối với Ninh Bình, quê hương lâu đời của hát Xẩm, cần triển khai sớm việc làm hồ sơ đề nghị đưa hát Xẩm vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; hướng tới xây dựng hồ sơ trình UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Đó là trách nhiệm, là hướng đi đúng, thiết thực, kịp thời để có thể bảo vệ di sản văn hóa.