Từ năm 2016 đến năm 2021, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn có 11 vụ hôn nhân cận huyết thống và hơn 700 vụ tảo hôn, trong số đó có hơn 160 vụ cả vợ và chồng đều tảo hôn. Đa số trường hợp này diễn ra tại địa bàn các xã vùng cao, nữ độ tuổi từ 14 - 17, nam độ tuổi từ 16 - 19. Hậu quả từ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, đã làm suy giảm chất lượng dân số, là một trong những nguyên nhân dẫn đến nghèo đói, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội.

Nhằm kéo giảm tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) đã triển khai công tác truyền thông giáo dục, trong đó chỉ đạo đội ngũ cán bộ làm công tác dân số phối hợp với các đoàn thể, đẩy mạnh công tác tuyên truyền.

Theo đó, từ năm 2021 đến nay, Chi cục Dân số - KHHGĐ phối hợp tổ chức tuyên truyền, giáo dục sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính và kỹ năng sống, cho học sinh Trường THCS Quảng Chu (Chợ Mới); tuyên truyền về mất cân bằng giới tính khi sinh, giới và bình đẳng giới, lợi ích sử dụng các biện pháp tránh thai cho các thành viên Câu lạc bộ “Giới và Bình đẳng giới” và cán bộ hội viên, phụ nữ xã Phúc Lộc (Ba Bể); tuyên truyền về công tác dân số, giáo dục sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính và kỹ năng phòng chống tảo hôn cho học sinh lứa tuổi vị thành niên...

Bên cạnh đó, Ban Dân tộc tỉnh với vai trò là cơ quan thường trực, tham mưu UBND tỉnh tổ chức triển khai thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg, ngày 14/4/2015, phê duyệt Đề án "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS giai đoạn 2015 - 2025", trên địa bàn.

Những năm qua, Ban Dân tộc tỉnh đã tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ban, ngành liên quan phối hợp với UBND các huyện, các xã xây dựng và duy trì thực hiện mô hình điểm. Cụ thể, đã triển khai và duy trì 11 mô hình điểm, trong đó có 2 mô hình được thực hiện từ năm 2016 ở xã Bộc Bố, Trường Tiểu học và THCS Giáo Hiệu (Pác Nặm) và 9 mô hình thực hiện từ năm 2018 ở các xã: Công Bằng, Bằng Thành, Cổ Linh, Cao Tân (Pác Nặm); Bình Trung (Chợ Đồn); Cốc Đán, Thượng Quan (Ngân Sơn); Vũ Loan (nay là xã Văn Vũ), Lương Thượng (Na Rì).

Thông qua các mô hình điểm, một lượng lớn tờ rơi, tờ gấp, áp phích... bằng tiếng dân tộc DTTS có nội dung tuyên truyền về phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống được cung cấp, chuyển tải tới người dân và học sinh. Các hoạt động tư vấn, can thiệp, phối hợp tư vấn tại chỗ được chú trọng. Cùng với đó, hàng chục lớp tập huấn kiến thức, pháp luật liên quan cho các trưởng thôn, Người có uy tín... cũng được tổ chức.

Qua đó, đã góp phần nâng cao trình độ nhận thức của cán bộ cơ sở và người dân, nhất là học sinh lứa tuổi phổ thông trung học; thực hiện tốt việc nắm tình hình vùng đồng bào DTTS, nhất là địa bàn có nhiều nguy cơ xảy ra tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Tuy nhiên, các hoạt động truyền thông về tảo hôn và kết hôn cận huyết thống theo Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021 - 2025” thông qua hình thức lồng ghép nên hiệu quả thấp. Trong khi đó, nhận thức của một số người DTTS còn thấp, nhiều phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, áp dụng biện pháp tránh thai nên tỷ lệ sinh con ngoài ý muốn còn cao; tình trạng lấy chồng sớm, kết hôn cận huyết thống vẫn còn tồn tại dẫn đến cuộc sống người dân đã khó khăn nay lại càng khó khăn hơn.

Nhằm tiếp tục giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, UBND tỉnh Bắc Kạn đã ban hành Kế hoạch số 18/KH-UBND xác định các nội dung tập trung thực hiện trong năm 2022, gồm: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, cung cấp thông tin, phổ biến văn bản pháp luật liên quan đến hôn nhân và gia đình cho đồng bào DTTS; Biên soạn, phát hành tài liệu tuyên truyền; Tiếp tục duy trì hiệu quả hoạt động của 11 mô hình điểm đã xây dựng trong giai đoạn 2015 - 2020 tại các huyện Ngân Sơn, Pác Nặm, Chợ Đồn và Na Rì.Tăng cường công tác kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn ngừa các trường hợp vi phạm pháp luật liên quan về hôn nhân và gia đình...

Với những giải pháp trên, cùng với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ của người dân, tin rằng thời gian tới, thực trạng tảo hôn trong vùng đồng bào DTTS sẽ được kéo giảm.