Khi những cơn mưa cuối Xuân, đầu Hạ về, lúa trên đồng đang thì trổ bông, hoa Bó mạ nở vàng khắp các triền đồi, ven bờ suối, thì người dân nơi đây lại nô nức trẩy hội Then Kin Pang. Đã thành thông lệ vào ngày 10/3 âm lịch hằng năm, huyện Phong Thổ tổ chức Lễ hội Then Kin Pang với ý nghĩa cúng Then khai hội, dâng hương ước nguyện thỉnh Then, chúc phúc cầu may.

Theo truyền thuyết của dân tộc Thái trắng kể lại rằng: Sau Pô Phà (Vua trời) là Then. Các vị Then đều có lòng bao dung độ lượng, yêu thiên nhiên cỏ cây, con người. Vì vậy, Vua trời đã phái các thần Then xuống hạ giới đầu thai thành người phàm trần để cứu nhân độ thế. Ai đau ốm thì được Then cho thuốc. Người nào gặp rủi ro, vận hạn Then sẽ cầu phúc cho tai qua nạn khỏi. Then cũng là người đại diện để cầu nguyện các vị thần linh trên trời tạo phúc cho dân, ban cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, bản Mường yên vui no ấm. Đây cũng là ngày các Lụ liệng - Lụ hương (tức là những người con nuôi được Then cầu hồn, chữa bệnh) dâng lễ tạ ơn Then.

Mở đầu cho Lễ hội là nghi thức cúng, dâng hương tại nhà Then, song song với phần lễ, phần hội được tổ chức đồng thời với nhiều hoạt động văn hóa diễn ra sôi nổi như: trình diễn văn nghệ, trang phục duyên dáng Mường Then, tính tẩu, nghệ thuật múa xòe và thi đấu các môn thể thao dân tộc, đó là: quay cù, én cáy, tó má lẹ, đi cà kheo, tung còn, bắn nỏ, thi bắt cá suối…

Bà Tao Thi Kẻo, bản Huổi Loỏng năm nay được tín nhiệm chọn làm Then cho biết: Then Kin Pang là nét sinh hoạt văn hóa tâm linh tốt đẹp của đồng bào dân tộc Thái trắng miền đất gió Phong Thổ. Với ý nghĩa cầu xin Vua trời và các vị Then ban phúc cho trần gian được mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bản mường bình yên, no ấm. Từ đó, trong cuộc sống hằng ngày, mỗi khi bà con bản trên, mường dưới đau ốm thì được Then cho thuốc. Gia đình nào gặp rủi ro, vận hạn đến gặp Then sẽ được cầu phúc cho tai qua nạn khỏi. Bởi vậy, nghi thức cúng Then ra đời và trở thành nét văn hóa tâm linh không thể thiếu trong đời sống văn hóa đồng bào Thái trắng nơi đây…”.

Còn với Nghệ nhân Ưu tú Nông Văn Nảo - người năm nay làm chủ tế trong nghi lễ tái hiện tục “Áp hô pang” bên suối Nậm So cho biết: Theo các cụ xưa kể lại tục gội đầu bắt nguồn từ huyền tích Nàng Han giả trai đi đánh giặc. Sau khi chiến thắng trở về đến bờ Nậm Bó thuộc suối Nậm Lùm, xã Khổng Lào. Tại đây, Nàng Han cho quân sĩ nghỉ ngơi, tắm gội. Và chính tại nơi nàng tắm, bỗng tỏa ra áng mây ngũ sắc, rồi phút chốc đưa nàng bay về trời... Từ đó, Nhân dân nơi này quan niệm để giỏi giang, có nhan sắc đẹp thì ra suối tắm. Thế nên, nhà nào có con gái lớn, vào đầu năm mới, thường ra suối tắm, gội đầu. Và nghi lễ Áp hô pang (gội đầu) đã trở thành nét văn hóa trong đời sống của người Thái trắng xứ Mường So, Khổng Lào…

Một số hình ảnh tại lễ hội Then Kin Pang huyện Phong Thổ năm 2024