Trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay, việc áp dụng KHCN vào sản xuất là việc làm cần thiết nhằm tạo ra sinh kế bền vững và tăng năng suất và giá trị sản xuất cho người dân. Trên thực tế thời gian qua ở Quảng Bình nhiều mô hình sản xuất áp dụng KHCN đã được thực hiện mang lại hiệu quả, tuy nhiên các mô hình này vẫn không được nhân rộng

Mô hình nuôi cá lồng mang lại hiệu quả nhưng khó nhân rộng vì thiếu vốn đầu tư.

Anh Đỗ Văn Tùng, thôn Tân Định, xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh cho biết: Năm 2012, anh được Sở KHCN hỗ trợ về kỹ thuật nuôi kỳ đà thương phẩm. Sau khi thử nghiệm, anh nhận thấy kỳ đà là loại động vật có thể sinh trưởng và phát triển tốt trong điều kiện địa phương. Đặc biệt, Hải Ninh có nguồn cá biển dồi dào để làm thức ăn nên đây kỳ vọng sẽ là mô hình khá triển vọng. Tuy nhiên, sau khi nuôi được một vài năm, thị trường tiêu thụ sản phẩm không ổn định, giá thành con giống ngày càng cao, hiệu quả kinh tế không được như mong muốn nên mô hình không thể nhân rộng.

Cũng như anh Tùng, năm 2016, mô hình nuôi lươn đồng không bùn do Công ty TNHH kinh doanh tổng hợp Hưng Gia, xã Võ Ninh (Quảng Ninh) thực hiện, được đánh giá mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần giải quyết nguồn thực phẩm sạch, không gây ô nhiễm môi trường, cần được nhân rộng cho bà con địa phương thực hiện. Tuy nhiên, cuối năm 2017, mô hình này bị chết yểu không nhân rộng được vì do thời tiết ở địa bàn huyện Quảng Ninh không phù hợp với cách nuôi này, mùa hè nhiệt độ quá cao cộng với việc môi trường không bùn nên lươn chưa thích nghi được. Ngược lại, mùa đông quá lạnh, chưa có phương pháp làm ấm nên lươn có thể bị chết.

Được biết, năm 2017 Sở KHCN tỉnh Quảng Bình đã đầu tư hàng chục tỷ đồng để xây dựng 31 mô hình ứng dụng KHCN; tiêu biểu như mô hình nuôi thỏ New Zealand, hươu lấy nhung, bò lai F1, cá lăng chấm, nấm Kim Phúc và Hoàng đế, cây thanh long ruột đỏ... Ngoài ra, Sở cũng đã thử nghiệm các ứng dụng công nghệ nuôi trồng tiên tiến, như: ứng dụng chuyển giao công nghệ sản xuất chế phẩm sinh học xử lý nguyên liệu nuôi trồng nấm; ứng dụng công nghệ nano trong nuôi tôm thẻ chân trắng; ứng dụng công nghệ sản xuất nước mắm bằng năng lượng mặt trời theo chu trình kín bảo đảm an toàn thực phẩm và vệ sinh môi trường…

Tuy nhiên, việc nhân rộng những mô hình này lại gặp rất nhiều khó khăn do không nhận được sự hưởng ứng của nông dân. Theo ông Lê Văn Thái, Phó Giám đốc Sở KHCN thì, nguyên nhân các mô hình được đánh giá hiệu quả nhưng lại không thể nhân rộng là do thói quen sản xuất truyền thống vẫn còn tồn tại, trong khi các mô hình mới đem lại hiệu quả kinh tế cao hầu hết đều áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật cao, yêu cầu quy trình sản xuất nghiêm ngặt mang tính công nghiệp. Bên cạnh đó, vốn đầu tư cho các mô hình này khá lớn nên người dân gặp nhiều khó khăn, nếu không có sự hỗ trợ thì rất ít hộ giám mạnh dạn đầu tư.

Nuôi giun quế phục vụ chăn nuôi là mô hình mới hiệu quả nhưng chưa được nhân rộng.

Ngoài ra, đầu ra của sản phẩm bấp bênh phụ thuộc vào thị trường đang là “rào cản” khiến phần lớn các đề tài, dự án đang ở dạng mô hình chứ không thể nhân rộng.

Để các mô hình nhân rộng theo ông Thái, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ về quá trình thực hiện cùng với đó là phải phân tích đánh giá cụ thể các mô hình để khuyến khích bà con nên nhân rộng mô hình hay không. Nếu mô hình thực sự hiệu quả, cần nhân rộng thì các đơn vị được chuyển giao sẽ tuyên truyền, mở các lớp tập huấn chuyển giao công nghệ cho người dân; Mô hình nào qua quá trình thử nghiệm không phù hợp, không mang lại hiệu quả, cơ quan chức năng và chính quyền địa phương nên khuyến cáo người dân không nên nhân rộng tránh tình trạng gây lãng phí nguồn vốn đầu tư của Nhà nước và nhân dân.

MINH THỨ