Những hầm, hào… sâu hoắm

Có mặt ở bãi bồi sông Lam thuộc xóm Tiên Quánh, xã Đồng Văn, chúng tôi sửng sốt trước những bờ bãi nham nhở, sâu hoắm. Còn phía ngoài, là những tàu, những sà lan ú ụ cát, hãy còn thọc những vòi to xuống lòng sông, ngoạm lấy, ngoạm để…

Trên bờ, hàng trăm người dân dựng lều, đốt lửa, căng băng rôn xua đuổi tàu thuyền hút cát. Dưới sông, những tàu thuyền vẫn “bất chấp”, ngoạm lấy lòng sông không thương tiếc.

Thấy chúng tôi, người dân xóm Tiên Quánh vây lấy, thi nhau tố đơn vị khai thác cát không đúng khu vực quy định, khai thác cát bất chấp các biện pháp đảm bảo an toàn môi sinh, môi trường.

Theo ông Nguyễn Xuân Sơn, xóm Tiên Quánh trong một tuần trở lại đây, đơn vị khai thác đã tập trung rất nhiều thuyền để khai thác khu vực này. Có hôm từ khoảng 4 giờ sáng, các sà lan đã khai thác, lúc cao điểm có 6-7 chiếc tập trung tại khu vực này. Ông Sơn bức xúc: Chúng tôi đã dựng lều, túc trực ngày đêm, mất ăn mất ngủ chỉ để xua đuổi các tàu thuyền hút cát. Năm trước, chúng tôi cũng đã phản đối đơn vị khai thác ở khu vực này và họ đã hứa thu hẹp khu vực khai thác, nhưng giờ lại mở rộng ra, mức độ khai thác cũng rầm rộ hơn.

Còn ông Trần Đình Niêm, cũng ở xóm Tiên Quánh, cho biết thêm: Ở thời điểm này, đã xuất hiện những hố cát sâu như hố bom, nguy cơ sạt lở đến tận chân đê. Nếu chính quyền và cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến đời sống người dân. Chúng tôi đang lo sợ đất sản xuất bị cuốn trôi, đời sống bà con bị đe dọa do sông Lam thay đổi dòng chảy.

Chúng tôi lắng nghe và nhận thấy, người dân xóm Tiên Quánh đều có chung một ý kiến rằng, hoạt động khai thác cát có nguy cơ gây sạt lở, ảnh hưởng đất sản xuất và đời sống của nhiều gia đình. Nhiều người dân cũng bày tỏ quan điểm rằng, các cấp có thẩm quyền cần tiến hành đánh giá lại toàn bộ hoạt động khai thác cát của đơn vị này; đồng thời phải xử lý thật nghiêm nếu có vi phạm. Mặt khác, quá trình khai thác cát, phải có giải pháp bảo vệ bờ sông, đảm bảo an toàn cho hàng chục hộ dân vùng phía trong đê và vùng hạ lưu.

Đi sâu tìm hiểu, chúng tôi được biết, những tàu thuyền hút cát mấy ngày vừa qua ở khu vực ngoài bãi sông thuộc xóm Tiên Quánh và xóm Đình Sơn (xã Đồng Văn) là của Công ty CPKT cát sạn và vận tải Thanh Chương. Đây là đơn vị khai thác cát đã được cấp phép mỏ. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là, đơn vị này có thực hiện hoạt động khai thác cát đúng trong phạm vi mỏ đã được cấp phép hay không? Và hoạt động khai thác cát, để lại những hầm, hố sâu hoắm, nham nhở… sẽ gián tiếp gây ra hệ lụy gì cho bờ bãi sông Lam?

Tạm dừng hoạt động khai thác

Đối lập với sự sốt sắng, lo lắng, bất an của người dân thôn Tiên Quánh; hoạt động khai thác cát của đơn vị khai thác vẫn diễn ra rầm rộ. Trên bãi bồi bằng phẳng thuộc xóm Tiên Quánh, một khu vực khai thác cát được khoét sâu vào bờ khoảng 100 mét, kéo dài hơn 100 mét. Sau khi cát được hút, bờ sông trở nên dựng đứng cao 4-5m có thể sụt xuống bất cứ khi nào. Đặc biệt, nguy cơ sạt lở sẽ tăng cao khi vào mùa mưa lũ.

Tại phòng làm việc của mình, Chủ tịch UBND xã Đồng Văn, ông Nguyễn Quốc Chương xác nhận: Việc người dân tập trung phản đối khai thác cát trong nhiều ngày qua là đúng sự thật. Địa phương cũng đã tổ chức đối thoại với người dân nhiều lần. Từ chiều 31/3, chúng tôi đã thuê đơn vị chuyên môn về đo đạc, nhằm xác định chính xác khu vực khai thác có nằm trong ranh giới mỏ được cấp phép hay không, để có cơ sở trả lời rõ ràng cho Nhân dân.

Trước sự việc nóng bỏng đang diễn ra ở bãi bồi sông Lam thuộc địa phận xóm Tiên Quánh, chính quyền huyện Thanh Chương đã vào cuộc. Cụ thể, ngày 1/4 vừa qua, Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương đã ký văn bản yêu cầu doanh nghiệp khai thác mỏ cát tại xã Đồng Văn tạm dừng khai thác để phục hồi môi trường theo đúng phương án đã được phê duyệt, đưa khu vực mỏ về trạng thái an toàn. Rà soát lại mốc khép góc khu vực khai thác, tăng dày số lượng mốc giới về phía Bắc của khu vực mỏ (phía đê và đất sản xuất) để thuận lợi cho quá trình kiểm tra, giám sát. Lắp đặt thiết bị giám sát hành trình và lưu trữ dữ liệu, thông tin về vị trí, hành trình di chuyển của các phương tiện, thiết bị sử dụng để khai thác, vận chuyển cát sỏi… Thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật khác có liên quan trong hoạt động khai thác khoáng sản. Thời gian thực hiện xong các nội dung trên và báo cáo về UBND huyện trước ngày 20/4/2025 để kiểm tra, xem xét

Điều rất đáng quan tâm, trong văn bản này của UBND huyện Thanh Chương đã cho thấy, phạm vi ranh giới khu vực đã khai thác có một phần diện tích (hơn 1.000m2) nằm ngoài phạm vi ranh giới khu vực được khai thác do UBND tỉnh cấp phép cho Công ty CPKT cát sạn và vận tải Thanh Chương. UBND huyện Thanh Chương cũng đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An thành lập đoàn kiểm tra, xác định mức độ tác động tới lòng, bờ, bãi sông để báo cáo UBND tỉnh xem xét hoạt động khai thác cát sỏi của Công ty CPKT cát sạn và vận tải Thanh Chương.