Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực

Theo ông Đinh Trung Dũng, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Sơn La, xác định phát triển nguồn nhân lực là nhân tố đặc biệt quan trọng, quyết định sự thành công trong phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của địa phương, tỉnh Sơn La đã ban hành Kế hoạch số 37-KH-UBND ngày 3/3/2017 về triển khai thực hiện Nghị quyết 52/NQ-CP ngày 15/6/2016 của Chính phủ về đẩy mạnh và phát triển nguồn nhân lực các DTTS giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2030.

Theo đó, Sơn La đã triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, gắn đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng nguồn nhân lực với thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển KT-XH của tỉnh. Tập trung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ viên chức theo quy hoạch. Đặc biệt rà soát đề xuất cử tuyển cho con em DTTS rất ít người.

Nhờ đó, giai đoạn 2016 - 2020 số lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Sơn La được hỗ trợ học nghề là trên 42.100 người, trong đó có gần 2.420 cán bộ, công chức xã được đào tạo trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; tỷ lệ người DTTS được đào tạo là 87%, tỷ lệ lao động có việc làm sau đào tạo đạt trên 95%.

Tại Bắc Kạn, UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ban, ngành, địa phương bám sát các nội dung của Nghị quyết số 52/NQ-CP và Quyết định số 530/QĐ-UBND của UBND tỉnh để xây dựng các dự án, đề án, chương trình, kế hoạch và tổ chức thực hiện theo hướng tập trung ưu tiên phát triển nguồn nhân lực các DTTS trên địa bàn. Đề ra các chỉ tiêu chủ yếu về nâng cao thể lực, phát triển trí lực, nâng cao kiến thức xã hội, kỹ năng sống, kỹ năng lao động, thông tin thị trường và các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để thực hiện có hiệu quả các chỉ tiêu Kế hoạch đề ra.

Sau 5 năm triển khai thực hiện, riêng chỉ tiêu tỷ lệ học sinh DTTS đi học đúng độ tuổi bậc THCS đạt 95,16%, vượt so với chỉ tiêu Nghị quyết 52/NQ-CP đề ra (93%). Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức người DTTS từng bước chuyển biến tích cực. Tỷ lệ lao động qua đào tạo được nâng cao, toàn tỉnh có 13.975 lao động là con em DTTS được đào tạo nghề; tạo việc làm mới cho hơn 22.000 lao động DTTS.

Có thể nhận thấy, để phát triển nguồn nhân lực vùng DTTS và miền núi, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách đầu tư. Các chính sách được triển khai đã góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS và miền núi. Đơn cử như chính sách cử tuyển, tính đến hết năm 2020, đã có 51/53 DTTS có sinh viên cử tuyển, với số lượng 8.681 học sinh; trong đó có 36% học sinh cử tuyển được bố trí việc làm. Đào tạo bồi dưỡng cho 34.253 học sinh hệ dự bị đại học dân tộc, góp phần tạo nguồn sinh viên DTTS cho các địa phương có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn; hỗ trợ đào tạo trên 1,1 triệu người, chiếm 14% trên tổng số gần 8 triệu người DTTS trong độ tuổi lao động…

“Khát” nhân lực chất lượng cao

Những năm qua, mặc dù Chính phủ và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã ban hành nhiều chính sách liên quan đến đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng DTTS. Cụ thể, hiện có 12 chính sách, gồm 8 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và 4 Nghị định của Chính phủ liên quan đến lĩnh vực giáo dục của đồng bào DTTS.

Tuy nhiên, hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao ở vùng DTTS vẫn còn nhiều hạn chế. Có rất nhiều dân tộc có tỷ lệ người có trình độ đại học rất thấp, như: Ba Na 0,3%; Xinh Mun, La Hủ, Xtiêng 0,4%; Mảng 0,5%; Chơ Ro 0,9%... Cứ 100 người DTTS từ 15 tuổi trở lên chỉ có 9 người có trình độ chuyên môn kỹ thuật. Thực trạng này cho thấy, vùng DTTS và miền núi đang thực sự “khát” nhân lực chất lượng cao. Đây là rào cản rất lớn trong phát triển KT-XH của các địa phương.

Nguyên nhân của những hạn chế, chủ yếu là do nhận thức của người DTTS về giáo dục chưa cao, các trường nghề chưa bắt kịp xu hướng thị trường lao động. Chính sách hỗ trợ cho học sinh dự bị đại học còn nhiều bất cập. Chưa có chương trình đạo tạo đặc thù, phù hợp với đặc điểm văn hóa, trình độ của người DTTS. Các chương trình đào tạo chưa xuất phát từ nhu cầu của chính người học…

Đơn cử như trong Chương trình hành động thực hiện Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội được giao nhiệm vụ xây dựng chính sách dạy nghề chuyên biệt và giải quyết việc làm cho con em người DTTS (thuộc nhóm đề án “Giáo dục đào tạo, dạy nghề, phát triển nguồn nhân lực). Nhưng Bộ này, lại đề nghị không thực hiện mà tích hợp vào chính sách dạy nghề gắn với việc làm chung của ngành. Do đó công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động người DTTS chưa “trúng”, do khâu hoạch định chính sách chưa phù hợp.

Bên cạnh đó, do việc phân bổ nguồn vốn còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách. Theo ông Phạm Duy Hưng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn, nguyên nhân do ngân sách hạn hẹp, phụ thuộc chủ yếu ngân sách Trung ương, tỉnh chưa xây dựng được chính sách riêng cho phát triển nguồn nhân lực các DTTS, nên việc triển khai thực hiện hiệu quả chưa cao. 

Từ thực tế phát triển nguồn nhân lực còn cho thấy, ở nhiều địa phương cũng chưa xây dựng được mối liên hệ gắn kết giữa các cơ sở dạy nghề và các doanh nghiệp trong đào tạo, giải quyết việc làm và giải quyết sản phẩm đầu ra. Chính sách sử dụng và quản lý sinh viên là con em đồng bào DTTS được đào tạo chuyên môn theo hệ cử tuyển chưa được bố trí việc làm phù hợp sau khi tốt nghiệp…

Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc này, Dự án “Phát triển giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS và miền núi” (Dự án 5 - Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030) đã đề ra giải pháp, với những mục tiêu cụ thể. Dự án này được kỳ vọng sẽ khắc phục được những điểm yếu căn bản trong giai đoạn trước.

Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả Dự án, các bộ ngành được giao trách nhiệm, cần có giải pháp căn cơ để phát triển được nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng nhu cầu về lao động cho quá trình phát triển KT-XH vùng DTTS và miền núi trong tình hình mới, góp phần xóa đói giảm nghèo, kéo dần khoảng cách giữa các địa phương trên cả nước.