Đã nhiều năm nay, người dân trong bản Huổi Hâu đã quen với tiếng khèn của ông Hạng A Sàng. Với họ đây là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống. Cây khèn không chỉ là loại nhạc cụ do ông cha truyền lại mà còn là kết tinh văn hóa truyền thống của người Mông.

Sinh ra tại mảnh đất Si Ma Cai, mang trong mình niềm tự hào của người con dân tộc Mông, ông Hạng A Sàng đã sớm yêu thích nét đẹp văn hóa của dân tộc mình. Cũng giống như bao chàng trai dân tộc Mông khác, nghệ nhân Hạng A Sàng học thổi khèn như cách để chứng tỏ mình là một chàng trai đã trưởng thành. “Chàng trai người Mông khi lên 10 tuổi đã học thổi khèn Mông rồi. Khi đi lên nương, khi thì ngồi trên lưng con trâu cũng học thổi khèn mọi lúc mọi nơi. Đến 13 tuổi thì thành thạo khèn Mông. Khi biết thổi khèn rồi thì thổi khèn ở chợ phiên hay trong dịp lễ Tết..., ở đâu có đàn ông người Mông thì ở đó vang lên tiếng khèn”,  nghệ nhân Hạng A Sàng chia sẻ.

Theo ông Sàng, nếu bây giờ không gìn giữ và truyền dạy cho con cháu thì chẳng bao lâu nữa những điệu múa, điệu khèn, lời ca tiếng hát... những bản sắc văn hóa của dân tộc Mông mình sẽ mai một, không còn nữa. Với suy nghĩ đó, nhiều năm qua, ông đã nỗ lực vận động thuyết phục người thân, anh em họ hàng trong bản để học, lưu giữ giai điệu khèn của dân tọc mình, trong đó ông đã tìm mọi cách để truyền dạy cho con cháu trong gia đình trước, sau đó tới các bạn trẻ có niềm đam mê với tiếng khèn.

Người Mông gọi tiếng khèn là “Kềnh”. Khèn của người dân tộc Mông là loại nhạc khí hơi có từ lâu đời, khèn gồm 6 ống khí bằng trúc. Âm thanh của tiếng khèn Mông là âm thanh của núi rừng, không chỉ thể hiện sự hòa mình vào thiên nhiên mà còn thể hiện tình cảm gần gũi, sự mạnh mẽ, gan góc như chính cuộc sống của người Mông nơi núi rừng Tây Bắc. Động tác múa khèn của người Mông nơi đây rất đa dạng và phong phú. Phổ biến nhất là động tác quay hất gót tại chỗ, quay hất gót tạo vòng tròn lớn, nhảy đưa chân, quay đổi chỗ, quay tại chỗ, quay vờn khèn,…

Là bạn diễn ăn ý ở các hội diễn văn nghệ với nghệ nhân Hạng A Sàng, ông Thào A Trang ở bản Huổi Đáp, xã Nà Khoa (Nậm Pồ, Điện Biên) cho biết thêm: "Người đàn ông dân tộc Mông biết nhiều loại nhạc cụ, nhưng phổ biến và thành thạo nhất là thổi khèn Mông. Nhưng để học, chơi thành thạo tiếng khèn Mông để có thể biểu diễn ở sân khấu thì không phải ai cũng làm được”.

Với mong muốn quảng bá nhạc cụ dân tộc cùng tình yêu dành cho cây khèn Mông, nghệ nhân Hạng A Sàng đã tham gia biểu diễn khèn Mông ở nhiều chương trình văn nghệ lớn ở Trung ương, khu vực miền núi phía Bắc, ở các sự kiện lớn của tỉnh, của huyện. Với những đóng góp trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc, nghệ nhân Hạng A Sàng được Nhà nước công nhận là Nghệ nhân Ưu tú năm 2022. 

“Với kinh nghiệm của mình, tôi đang truyền dạy cho 5 cháu ở bản để học thổi khèn của người Mông. Các cháu đã học được rồi nhưng để đi biểu diễn thì cần phải thêm nhiều thời gian học nữa mới biểu diễn văn nghệ được. Mong muốn lớn nhất của tôi là sau này khi già đi, không còn thổi được khèn hay nữa, thì các cháu sẽ thay tôi thổi khèn của người dân tộc mình, thổi hay hơn tôi nữa”, Nghệ nhân Hạng A Sàng chia sẻ thêm.

Trong nhịp sống hiện đại ngày nay, cuộc sống đã có nhiều đổi thay, đâu đó ở những bản làng của người Mông đã biết đến nhiều loại nhạc cụ hiện đại nhưng người Mông vẫn không bỏ chiếc khèn của dân tộc mình. Tiếng khèn là di sản văn hóa của người Mông, lưu giữ tiếng khèn là giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc Mông. Như mong muốn lớn nhất của nghệ nhân Hạng A Sàng là có nhiều học trò biết thổi khèn Mông để giữ được cái hồn, cái nét văn hóa từ cha ông để lại, những thế hệ trẻ trong cộng đồng người Mông hãy giữ lấy nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình.

Triển khai Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tôc thiểu số gắn với phát triển du lịch" thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 trong đó có nội dung Xây dựng chính sách và hỗ trợ nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú người dân tộc thiểu số trong việc lưu truyền, phổ biến hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống và đào tạo, bồi dưỡng, truyền dạy những người kế cận; đã mang đến những cơ hội mới để các địa phương bảo tồn, phục dựng văn hóa truyền thống; tiếp thêm động lực để động viên, khích lệ cácnghệ nhân tiếp tục cống hiến, có những đóng góp cho cộng đồng trong việc bảo tồn,phục dựng văn hóa truyền thống.