Thôn Pắc Củng, xã Thượng Nông, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang có 45 hộ gia đình, trong đó trên 80% là đồng bào dân tộc Sán Chỉ. Từ những năm 2008 trở về trước, đời sống của người dân Pác Củng gặp muôn vàn khó khăn, không điện, không đường, không trường học... Đáng nói mặc dù khó khăn nghèo đói nhưng tình trạng tảo hôn, sinh con thứ 3 trở lên thường xuyên sảy ra.

Bà Đặng Thị Sằm, Chi Hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn Pắc Củng cho biết: Trước đây do nhận thức của bà con còn hạn chế nên cha mẹ thường bắt con nghỉ học để lấy vợ, lấy chồng. Nhiều cặp vợ chồng chỉ 14, 15 tuổi đã được bố mẹ hai bên gia đình cho lấy nhau. Việc làm đó dẫn đến các cháu thiếu kiến thức xã hội, ảnh hưởng đến trí tuệ và thể chất. Đồng thời việc tảo hôn làm mất cơ hội tìm việc làm, năng suất lao động, kinh tế gặp khó khăn dẫn đến đói nghèo, nảy sinh mâu thuẫn trong gia đình. Nhiều cặp vợ chồng phải chia tay sớm nên ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của trẻ em.

Thực hiện chủ chương của Đảng và Nhà nước về công tác hôn nhân và gia đình, trong những năm qua, chính quyền và các tổ chức đoàn thể đã đẩy mạnh tuyên truyền, nhằm nâng cao nhận thức của người dân về những hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống để lại cho gia đình và xã hội. Nhờ đó mà nhận thức của người dân về tác hại của nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết đã được nâng lên rõ rệt, đưa Pắc Củng trở thành điểm sáng ở xã Thượng Nông không còn tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong 5 năm trở lại đây. Từ một thôn nghèo, giờ đây Pắc Củng được đánh giá là điển hình trong phong trào xây dựng nông thôn mới của xã Thượng Nông.

Là thôn nằm ở vị trí cửa ngõ vào xã Khâu Tinh, Khâu Phiêng là một trong những thôn đặc biệt khó khăn với 100% dân số là đồng bàoDTTS, trong đó chủ yếu là dân tộc Mông. Những năm trước đây, nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết ở thôn diễn biến rất phức tạp. Theo thống kê, từ năm 2013-2020, mỗi năm trên địa bàn thôn có từ 2-3 cặp vợ chồng kết hôn khi chưa đủ tuổi, chủ yếu là dân tộc Mông và dân tộc Dao. Trong đó có cả những trường hợp phụ nữ kết hôn và sinh con khi vẫn còn là học sinh trung học. Bên cạnh đó, nạn hôn nhân cận huyết thống xảy ra từ hàng chục năm về trước nhưng hệ lụy mà nó để lại cũng rất nặng nề.

Từ cuối năm 2021, thực hiện Tiểu dự án 2 về giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030, Khâu Phiêng đã được chọn để xây dựng mô hình điểm về tuyên truyền nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Nhờ đó mà tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở đây đã có những chuyển biến tích cực.

Ông Phùng Văn Vàng, Trưởng thôn Khâu Phiêng cho biết: Hằng năm, chính quyền xã thường xuyên lồng ghép các buổi tuyên truyền thông qua những buổi họp thôn để nâng cao nhận thức cho bà con. Ban Phát triển thôn cũng luôn nắm bắt tình hình từng hộ, nhà nào có con cái kết hôn chưa đủ tuổi là tôi và cán bộ xã lại đến vận động, phân tích cho bà con hiểu và nắm rõ pháp luật, nhờ vậy, nhiều hộ gia đình đã đồng ý lùi ngày, nhiều cặp vợ chồng chờ đủ tuổi mới đến xã đăng ký kết hôn.

Kết quả là từ năm 2021 đến nay, thôn Khâu Phiêng nói riêng, xã Khâu Tinh nói chung đã không còn xảy ra tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết.

Ông Hoàng Hùng Chảnh, Trưởng Phòng Dân tộc huyện Na Hang cho biết: Bên cạnh sự vào cuộc của các cấp, ngành, lực lượng chức năng, huyện cũng đã tăng cường phát huy vai trò “mũi nhọn” của Người có uy tín ở cơ sở. Đó là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân xóa bỏ hủ tục trong đồng bào DTTS góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của xã hội, cộng đồng và người dân nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu tình trạng tảo hôn.

Ông Hoàng Hùng Chảnh nhấn mạnh: “Để giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết trong đồng bảo DTTS, bên cạnh sự vào cuộc của các cấp, ngành ở từng địa phương thì cần phải phát huy hơn nữa vai trò của Người có uy tín trong cộng đồng dân tộc. Bởi Người có uy tín là lực lượng gần dân, sát dân nhất trong công tác tuyên truyền, vận động. Vì vậy, để phát huy hơn nữa vai trò của Người có uy tín, cấp ủy Đảng, chính quyền cần tiếp tục tăng cường tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng tuyên truyền, vận động cho Người có uy tín; kịp thời biểu dương, tôn vinh để Người có uy tín phát huy hơn nữa vai trò trong công cuộc phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống”.

Ông Chảnh cũng cho biết thêm, với nỗ lực của đội ngũ Người có uy tín trên địa bàn huyện Na Hang đã góp phần thực hiện có hiệu quả Dự án 2 về giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Trong 2 năm 2021 và 2022, huyện có 47 cặp tảo hôn, chiếm 9,03% so với tổng số cặp đăng ký kết hôn trên địa bàn huyện; số cặp vợ chồng tảo hôn qua các năm có xu hướng giảm dần.