Khuyến khích cộng đồng bảo tồn di sản

Nhằm hình thành những làng nghề truyền thống để tạo sinh kế bền vững, góp phần giữ rừng, làm du lịch, tháng 12/2024, Dự án đào tạo nghề đan lát, làm cung nỏ cho người Ba Na ở 3 ngôi làng Kon Jôt, Kon Nak, Kon Pơdram thuộc vùng đệm Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh được triển khai. Đây là 3 làng đặc biệt khó khăn của xã Hà Đông, huyện Đak Đoa có 95% dân số là đồng bào Ba Na.

Dự án là một phần của Chương trình “Tài trợ nhỏ về bảo tồn và quản lý bền vững các Vườn di sản ASEAN (AHP)” do Tổng cục Môi trường chủ trì, với sự tham gia của các Vườn Quốc gia ASEAN: Ba Bể, Hoàng Liên, Chư Mom Ray và Kon Ka Kinh. Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) xã Hà Đông là đơn vị chủ trì dự án, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh là cơ quan giám sát.

Triển khai thực hiện dự án, từ chỗ chỉ sử dụng nghề đan lát để phục vụ đời sống thường nhật, người Ba Na ở các làng bước đầu tiếp cận kỹ thuật nâng cao, tạo ra những sản phẩm đẹp mắt, phong phú, hướng tới thị trường du lịch.

Bà Đoát - Chủ tịch Hội LHPN xã Hà Đông cho biết: Tham gia dự án, bà con không chỉ được dạy nghề mà còn học cách tổ chức nhóm nghề, quản lý, điều hành và đặc biệt là tư duy sáng tạo, cải tiến sản phẩm để phù hợp với xu hướng tiêu dùng mới. Mỗi đợt tập huấn kéo dài 4 ngày, do các nghệ nhân làng nghề đan lát Ngơm Thung (xã Ia Pết) trực tiếp hướng dẫn.

Nghệ nhân Hyoi cho biết: “Chúng tôi chỉ cho họ cách chuốt nan, đan gùi, tạo hoa văn, làm đáy và miệng gùi… Nhiều người hiện đã tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh, rất đẹp và đúng kỹ thuật. Từ kỹ thuật cơ bản này, người biết nghề có thể sáng tạo ra nhiều sản phẩm đan lát khác”.

Đặc biệt, các hoạt động của dự án còn chú trọng đến việc giúp người dân hiểu cách khai thác, xử lý nguyên liệu tự nhiên một cách bền vững - yếu tố cần thiết để tạo sinh kế đi đôi với bảo tồn tài nguyên rừng.

Việc hình thành tổ, nhóm nghề ở các làng Kon Jôt, Kon Nak, Kon Pơdram không chỉ là bước khôi phục, giữ gìn nghề mà còn hướng tới xây dựng làng nghề du lịch sinh thái gắn với Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh.

Chị Vũ Thị Chinh - Đại diện Ban Quản lý Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh, đơn vị giám sát dự án khẳng định: “Khi hình thành dịch vụ du lịch trải nghiệm từ các làng vùng đệm sẽ kết nối phục vụ du khách từ trung tâm Vườn Quốc gia vào các làng Ba Na-nơi họ có thể tham gia trải nghiệm nghề thủ công, hòa mình vào không gian văn hóa độc đáo”.

Củng cố nội lực các làng nghề truyền thống

Cùng với nghề đan lát, dệt thổ cẩm cũng là một trong những nghề được tỉnh Gia Lai quan tâm đầu tư. Bên cạnh đó, nhờ chủ động kết nối và áp dụng công nghệ số, đơn vị đã nhanh nhạy tìm đầu ra cho sản phẩm dệt truyền thống gắn với phát triển du lịch. Tiên phong trong lĩnh vực này có các đơn vị như: Hợp tác xã Nông nghiệp và dệt thổ cẩm Glar (huyện Đak Đoa); Tổ hợp tác dệt thổ cẩm làng Chuet Ngol (xã Chư Á, TP. Pleiku); Câu lạc bộ Phụ nữ dệt thổ cẩm kết hợp du lịch cộng đồng xã Ia Ka và Tổ liên kết đan lát, dệt thổ cẩm gắn với du lịch cộng đồng (xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh); Làng du lịch cộng đồng Mơ Hra (xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang)…

Chị H’Uyên Niê - Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Ia Mơ Nông, Tổ trưởng Tổ liên kết đan lát, dệt thổ cẩm gắn với du lịch cộng đồng, cho biết: Tổ liên kết có 30 thành viên là các hội viên phụ nữ trong xã tham gia. Ngoài ra, Tổ còn có thêm 10 thành viên “nhí” vừa biết dệt vải, vừa trình diễn cồng chiêng. Đặc biệt, 5 thành viên đã tận dụng vườn cà phê trồng xen cây ăn quả làm mô hình du lịch nông nghiệp. Các thành viên tham gia hướng dẫn khách du lịch trải nghiệm về dệt thổ cẩm.

Là thành viên Hợp tác xã Nông nghiệp và dệt thổ cẩm Glar, chị Seo (làng Dôr 2) vui mừng cho biết: “Trước đây, mình dệt để phục vụ gia đình. Từ khi là thành viên Hợp tác xã, mình được tập huấn hướng dẫn kỹ thuật dệt và làm được những hoa văn khó. Nhờ nâng cao chất lượng sản phẩm, du khách đặt mua ngày càng nhiều. Mỗi tháng, mình thu nhập khoảng 4-5 triệu đồng”.

Thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về “Chương trình bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030”, Gia Lai phấn đấu đến năm 2030 sẽ khôi phục và bảo tồn được ít nhất 129 nghề truyền thống và 208 làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền; công nhận mới 213 nghề và 96 làng nghề truyền thống; phát triển khoảng 301 làng nghề gắn với du lịch… Đến nay, toàn tỉnh có hơn 430 sản phẩm OCOP đạt 3 - 4 sao. Trong đó có hơn 100 sản phẩm thủ công mỹ nghệ của các hộ gia đình, hợp tác xã; 106 câu lạc bộ dệt thổ cẩm với hơn 1.600 phụ nữ tham gia.

Bà Nguyễn Thị Thanh Lịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai thông tin: Thời gian qua, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giữ gìn và củng cố nội lực của các nghề và làng nghề truyền thống tại các làng đồng bào DTTS. Tuy nhiên, bên cạnh sự nỗ lực của tỉnh vẫn cần thêm sự hỗ trợ từ các cá nhân, cộng đồng và doanh nghiệp cho nghề truyền thống. 

Tỉnh cũng sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu sản phẩm nghề truyền thống cho khách du lịch qua các kênh truyền thông, mạng xã hội để sản phẩm nghề truyền thống không chỉ được bảo tồn mà còn phát huy giá trị, góp phần phát triển kinh tế bền vững trong vùng đồng bào DTTS.